2 કલાક પેહલાલેખક: ગૌરવ તિવારી
- કૉપી લિંક
તમે તમારા ઘરમાં નોન-સ્ટિક તવા વાપરતા હશો. ધોતી વખતે તેના પર સ્ક્રેચ પડતા હશે. સ્ક્રેચ પડવા છતાં તમે તેનો ઉપયોગ કરી રહ્યા હો તો આ અભ્યાસ તમારા માટે છે.
2022 માં સાયન્સ ડાયરેક્ટમાં પ્રકાશિત થયેલા એક અભ્યાસ મુજબ, નોન-સ્ટિક તવા પર માત્ર 5 સેમી સ્ક્રેચ 2.3 મિલિયન માઇક્રોપ્લાસ્ટિક છોડે છે. આ માઇક્રોપ્લાસ્ટિક ખોરાક સાથે ભળીને આપણા પેટમાં જાય છે અને 10 થી વધુ ગંભીર રોગોનું કારણ બની શકે છે.
તેથી, આજે ‘તબિયતપાણી’ માં આપણે નોન-સ્ટિક પેનથી થતા નુકસાન વિશે વાત કરીશું. તમે એ પણ જાણશો કે-
- સ્ક્રેચમાંથી બહાર આવતા માઇક્રોપ્લાસ્ટિક્સ કેટલા ખતરનાક છે?
- આના કારણે કયા રોગોનું જોખમ વધી રહ્યું છે?
99% લોકોના લોહીમાં નોટસ્ટિક માંથી નીકળતાં ઝેરી તત્ત્વો
અમેરિકાના લોકો આપણાથી ઘણા વર્ષો પહેલા નોન-સ્ટીક પેનનો ઉપયોગ કરતા આવ્યા છે. ઘણા અભ્યાસોએ સતત દર્શાવ્યું છે કે નોન-સ્ટિક પેનનો ઉપયોગ ગંભીર રોગોનું જોખમ વધારે છે, તેથી વર્ષ 2020 માં એક અભ્યાસ હાથ ધરવામાં આવ્યો હતો. નેશનલ લાઇબ્રેરી ઓફ મેડિસિનમાં પ્રકાશિત થયેલા આ અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે 99% અમેરિકનોના લોહીમાં ઓછામાં ઓછા શોધી શકાય તેવા ઝેરી તત્વો હોય છે જે નોન-સ્ટીક તવાના સ્ક્રેચમાંથી બહાર આવેલા હોય છે.
ચિંતાનો વિષય એ છે કે વિકસિત દેશોના રસોડામાં સૌપ્રથમ આવનાર નોન-સ્ટિક પેન હવે ભારત સહિત ઘણા વિકાસશીલ દેશોમાં વ્યાપકપણે ઉપયોગમાં લેવાઈ રહ્યું છે. તેથી, ભારતમાં પણ સ્ક્રેચવાળા નોન-સ્ટિક તવાઓને કારણે થતા રોગોનું જોખમ વધી રહ્યું છે.
તવા પરના સ્ક્રેચથી કયા રોગોનું જોખમ રહેલું છે?
નોન-સ્ટિક તવાઓ પર સ્ક્રેચને કારણે નીકળતા રસાયણો થાઇરોઇડની સમસ્યાઓ અને હાર્ટ ડિસીઝનું કારણ બની શકે છે. આના કારણે લિવરને પણ નુકસાન થઈ શકે છે. આનાથી અન્ય ઘણી બીમારીઓનું જોખમ પણ વધી શકે છે, ગ્રાફિક જુઓ-
ગ્રાફિકમાં આપેલા કેટલાક રોગોના કારણોને વિગતવાર સમજો-
કેન્સર શા માટે થાય છે?
નોન-સ્ટિક પેન પર સ્ક્રેચમાંથી PFAS અને PTFE જેવા ઝેરી રસાયણો બહાર નીકળે છે. આ તવામાં જે પણ રાંધાય છે તેમાં ભળી જાય છે અને આપણા પેટમાં જાય છે. આ રસાયણો અને માઇક્રોપ્લાસ્ટિક્સ લોહીના પ્રવાહમાં પ્રવેશ કરે છે, ઓક્સિડેટીવ તણાવ વધારે છે અને ડીએનએને ખલેલ પહોંચાડે છે. આનાથી લિવર, કિડની અને ટેસ્ટિક્યુલર કેન્સરનું જોખમ વધે છે.
હૃદયરોગ શા માટે થાય છે?
સ્ક્રેચવાળા નોન-સ્ટિક પેનમાંથી નીકળતો PFAS શરીરમાં લિપિડ મેટાબોલિઝમ (ચરબી પચાવવાની પ્રક્રિયા)ને ખલેલ પહોંચાડે છે. આનાથી ખરાબ કોલેસ્ટ્રોલ એટલે કે LDL વધે છે. તે ધમનીઓમાં જમા થવા લાગે છે, જેનાથી હાર્ટ એટેક અને સ્ટ્રોકનું જોખમ વધે છે.
2018ના હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટીના અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે જે લોકોના લોહીમાં PFAS રસાયણોનું પ્રમાણ વધુ હોય છે તેમને હૃદય રોગ અને હાઈ બ્લડ પ્રેશર થવાની શક્યતા અન્ય લોકો કરતા બમણી હોય છે.
લિવર કેમ ખરાબ થાય છે?
ખંજવાળી નોન-સ્ટિક તવાઓમાંથી નીકળતા ઝેરી તત્ત્વો આપણા ખોરાક સાથે આપણા પેટમાં પહોંચે છે. ખોરાકને પચાવવા ઉપરાંત, લીવર શરીરને ડિટોક્સિફાય કરે છે અને ઝેરી તત્વોને દૂર કરે છે. લીવરને આ ખતરનાક ઝેરી તત્વોને ડિટોક્સિફાય કરવામાં ઘણી મુશ્કેલી પડે છે અને તે નુકસાન થવા લાગે છે.
થાઇરોઇડની સમસ્યા કેમ થાય છે?
સ્ક્રેચવાળા નોન-સ્ટીક તવામાંથી નીકળતા રસાયણો શરીરમાં પ્રવેશી શકે છે અને થાઇરોઇડ ગ્રંથિની કામગીરીમાં ખલેલ પહોંચાડી શકે છે. આનાથી હાઇપોથાઇરોડિઝમ અને ઓટોઇમ્યુન થાઇરોઇડ રોગ થઈ શકે છે.
- હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટીના અભ્યાસ મુજબ, જે લોકોના શરીરમાં PFAS નું પ્રમાણ વધુ હોય છે, તેઓ હોર્મોનલ અસંતુલનથી પીડાય તેવી શક્યતા 50% વધુ હોય છે.
- 2020 માં જર્નલ ઓફ ક્લિનિકલ એન્ડોક્રિનોલોજી એન્ડ મેટાબોલિઝમમાં પ્રકાશિત થયેલા એક અભ્યાસ મુજબ, PFAS જેવા રસાયણો હાશિમોટો થાઇરોઇડાઇટિસ થવાનું જોખમ વધારે છે. આ એક ઓટો ઇમ્યુન થાઇરોઇડ રોગ છે.
કેવા થાય છે પ્રેગ્નેન્સી સંબંધિત કોમ્પ્લિકેશન્સ?
PFAS કેમિકલ એક એન્ડોક્રાઇન ડિઝરપ્ટર છે, જેનો અર્થ એ થાય કે તે શરીરમાં એસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટેરોન હોર્મોન્સનું સંતુલન બગાડી શકે છે. આનાથી ઇન્ફર્ટિલિટીની સમસ્યા પણ થઈ શકે છે.
વર્ષ 2021 માં ‘એન્વાયર્નમેન્ટલ હેલ્થ પર્સ્પેક્ટિવ્સ’ જર્નલમાં પ્રકાશિત થયેલા એક અભ્યાસ મુજબ, PFAS ના વધેલા સ્તરથી સ્ત્રીઓમાં પ્રજનન ક્ષમતા 30-40% ઘટી શકે છે. આ ઉપરાંત, ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન પણ સમસ્યાઓ થઈ શકે છે.
સ્ક્રેચ પડેલા નોનસ્ટિક પેન વિશે સામાન્ય પ્રશ્નો અને જવાબો
પ્રશ્ન: શું સ્ક્રેચવાળા નોન-સ્ટીક તવામાં રાંધેલા ખોરાકથી તાત્કાલિક સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ થઈ શકે છે?
જવાબ: સામાન્ય રીતે, સ્ક્રેચ થયેલા તવાનો ઉપયોગ કરવાથી તાત્કાલિક કોઈ સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ થતી નથી. એક કે બે વાર તેનો ઉપયોગ કરવાથી નુકસાન થાય છે પણ કોઈ ગંભીર બીમારી થતી નથી. જો લાંબા સમય સુધી ઉપયોગ કરવામાં આવે તો, શરીરમાં ઝેરી રસાયણો એકઠા થતા રહે છે અને આ ધીમે ધીમે સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ તરફ દોરી શકે છે.
પ્રશ્ન: નોન-સ્ટિક તવાઓના સલામત વિકલ્પો કયા છે?
જવાબ: જો તમે નોન-સ્ટીક કૂકવેર બદલવા માગતા હો, તો આ સૌથી સલામત વિકલ્પો છે-
- તમે સ્ટેનલેસ સ્ટીલના બનેલા વાસણોનો ઉપયોગ કરી શકો છો. આ નોન-સ્ટીક વાસણો જેટલા જ વાપરવા માટે અનુકૂળ છે.
- જો વાસણમાં યોગ્ય રીતે મોલ્ડ કરવામાં આવે તો કાસ્ટ આયર્ન નોન-સ્ટીક કૂકવેર તરીકે કામ કરે છે.
- તમે સિરામિક કોટેડ કુકવેર ખરીદી શકો છો. તેમની વિશેષતાઓ પણ નોન-સ્ટીક વાસણો જેવી છે.
- એનોડાઇઝ્ડ એલ્યુમિનિયમથી બનેલા વાસણોનો પણ ઉપયોગ કરી શકાય છે.
પ્રશ્ન: શું નોન-સ્ટિક પેનનો ઉપયોગ બિલકુલ બંધ કરી દેવો જોઈએ?
જવાબ: જો તવા પર કોઈ સ્ક્રેચ ન હોય તો તેનો ઉપયોગ કાળજીપૂર્વક કરી શકાય છે. જોકે, જો તેના પર કોઈ સ્ક્રેચ આવી ગઈ હોય અથવા તવો જૂનો થઈ ગયો હોય તો તેને બદલવું વધુ સારું છે. કોઈએ જાણી જોઈને સમસ્યાઓને આમંત્રણ ન આપવું જોઈએ. જો તમે હજુ સુધી નોન-સ્ટિક પેનનો ઉપયોગ કર્યો નથી, તો ધાતુના બનેલા વાસણોનો ઉપયોગ કરવો વધુ સારું છે.
પ્રશ્ન: શું નોન-સ્ટિક તવાઓ પરના સ્ક્રેચને રિપેર કરીને સુરક્ષિત બનાવી શકાય છે?
જવાબ: ના, એકવાર નોન-સ્ટીક કોટિંગ પર સ્ક્રેચ પડે પછી તેને સંપૂર્ણપણે રિપેર કરી શકાતી નથી. કેટલીક કંપનીઓ રિફિનિશિંગ સેવાઓ પૂરી પાડે છે. જોકે, ભારતમાં તે હજુ પણ ખૂબ મોંઘું છે અને બધા વાસણમાં તે કરાવવું શક્ય નથી. તેથી, જો કોઈ નોનસ્ટિક વાસણમાં સ્ક્રેચ પડે તો આ વખતે ફક્ત ધાતુના બનેલા વાસણો ઘરે લાવો.
