1 કલાક પેહલાલેખક: ગૌરવ તિવારી
- કૉપી લિંક
વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન (WHO) અનુસાર, સ્થૂળતા એક મહામારી બની ગઈ છે. મહામારી એટલે એવો રોગ જે વિશ્વમાં ખૂબ જ ઝડપથી ફેલાઈ રહ્યો હોય. દર વર્ષે 28 લાખ પુખ્ત વયના લોકો સ્થૂળતાના કારણે થતા જીવલેણ રોગોને કારણે મૃત્યુ પામે છે.
ભારત અને વિશ્વના તમામ દેશો મેદસ્વિતા(સ્થૂળતા)ને લઈને ચિંતિત છે. WHO પણ આને લઈને ચિંતિત છે. વિશ્વભરના ડોકટરોને લાગે છે કે, સ્થૂળતાને હવે હળવાશથી લઈ શકાય નહીં. આને વધુ સ્પષ્ટ રીતે સમજવાની જરૂર છે. તેથી, હવે સ્થૂળતાને ઓળખવાની પદ્ધતિને પહેલા કરતાં વધુ વૈજ્ઞાનિક બનાવવા પર ભાર મૂકવામાં આવી રહ્યો છે.
ભારતમાં ડોકટરો છેલ્લા 15 વર્ષથી સ્થૂળતા શોધવા માટે બોડી માસ ઇન્ડેક્સ (BMI) ટૂલનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છે. આમાં, કોઈ વ્યક્તિ ચરબીયુક્ત છે કે નહીં તે નક્કી કરવા માટે લોકોની ઊંચાઈ અને વજનના ગુણોત્તરનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. પરંતુ હવે આ અંગે નવી માર્ગદર્શિકા આવી છે. હવે સ્થૂળતા શોધવા માટે BMIનો ઉપયોગ માત્ર સપોર્ટ મોનિટરિંગ ટૂલ તરીકે કરવામાં આવશે.
તેથી, આજે ‘ તબિયતપાણી ‘ માં આપણે જાણીશું કે સ્થૂળતાની નવી વ્યાખ્યા શું છે. તમે એ પણ શીખી શકશો કે-
- શા માટે BMI સ્થૂળતા શોધવા માટે પૂરતું નથી?
- ક્લિનિકલ અને પ્રીક્લિનિકલ સ્થૂળતા શું છે?
સ્થૂળતાની નવી વ્યાખ્યા શું છે?
લેન્સેટ ડાયાબિટીસ એન્ડ એન્ડોક્રિનોલોજી કમિશનમાં વિશ્વભરના 58 નિષ્ણાત ડોક્ટરોએ સ્થૂળતાની નવી વ્યાખ્યા આપી છે. અત્યાર સુધી, સ્થૂળતા શોધવા માટે સમગ્ર વિશ્વમાં ઉપયોગમાં લેવાતો BMI હવે પૂરતો નથી. ડૉક્ટરોનું માનવું છે કે તેને વધુ વૈજ્ઞાનિક અને ક્લિનિકલ રીતે સમજવાની જરૂર છે.
સંશોધનોએ દર્શાવ્યું છે કે જો સ્થૂળતાને વધુ વૈજ્ઞાનિક રીતે સમજવામાં આવે તો તે ઓળખવામાં મદદ કરશે કે કયા પ્રકારની સ્થૂળતા કયા રોગો માટે જોખમ બની શકે છે. આની સાથે, આપણે તે દિશામાં કામ કરીને તે તમામ રોગોના જોખમને ટાળી શકીશું.
BMI ની ખામીઓ શું છે?
BMIની સૌથી મોટી ખામી એ છે કે તે ચરબી અને સ્નાયુઓ વચ્ચે ભેદ પાડતું નથી. ધારો કે વ્યક્તિનો BMI 30 છે, પરંતુ તેનું વજન સ્નાયુઓ અને હાડકાની ઘનતાને કારણે વધુ છે. આવી સ્થિતિમાં, ફિટ હોવા છતાં, તે BMI અનુસાર મેદસ્વી છે. જ્યારે, જો અન્ય વ્યક્તિની કમરની આસપાસ ચરબી જમા હોય, પરંતુ તેનો BMI માત્ર 24 હોય, તો તે BMI મુજબ ફિટ છે.
બીએમઆઈની આ ખામીઓને લઈને ડોક્ટરોએ ઘણી વખત સવાલો ઉઠાવ્યા છે. જેના કારણે ઘણા લોકોને સમયસર જરૂરી સારવાર મળતી નથી.
પેટના નીચેના ભાગમાં જમા થતી ચરબી હાથ અને પગની ચરબી કરતાં વધુ જોખમી છે.
નવા સંશોધનમાં સ્પષ્ટ થયું છે કે કમરની આસપાસ જામેલી ચરબી અથવા લિવર અને હૃદયમાં જામેલી ચરબી વધુ ખતરનાક છે. તેનાથી હાથ, પગ અથવા ચામડીની નીચે એકઠી થતી ચરબી કરતાં વધુ સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ થઈ શકે છે. આનાથી ઘણા જૂના રોગો થવાનું જોખમ રહે છે.
સ્થૂળતા માટે નવી માર્ગદર્શિકા શું છે?
વિશ્વના તમામ દેશો સ્થૂળતાની સમસ્યાને ગંભીરતાથી લઈ રહ્યા છે. ભવિષ્યમાં આ એક મોટું જોખમ બની શકે છે. જેના કારણે અનેક ગંભીર બીમારીઓ થવાનું જોખમ રહે છે. તેથી, નવી માર્ગદર્શિકામાં, સારવારને બે તબક્કામાં વહેંચવાની સલાહ આપવામાં આવી છે.
ક્લિનિકલ સ્થૂળતા શું છે?
ક્લિનિકલ સ્થૂળતા એ એક લાંબી બીમારી છે, જેના કારણે શરીરમાં જમા વધારાની ચરબીના કારણે અંગોની કામગીરી પ્રભાવિત થવા લાગે છે. રોજિંદા કામમાં મુશ્કેલી આવે. સંશોધકોએ તેને ઓળખવા માટે બાળકો અને પુખ્ત વયના લોકો માટે અલગ અલગ માપદંડો બનાવ્યા છે. તે સામાન્ય રીતે સાંધામાં દુખાવો, શ્વાસ લેવામાં તકલીફ, હૃદયની નિષ્ફળતા અને અંગની નિષ્ક્રિયતા જેવા લક્ષણોનું કારણ બને છે.
પ્રીક્લિનિકલ સ્થૂળતા શું છે?
પ્રીક્લિનિકલ સ્થૂળતાનો અર્થ એ છે કે આ રોગ હજુ સુધી કોઈ સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓનું કારણ નથી. જો કે, તેના કારણે ટાઇપ-2 ડાયાબિટીસ, કાર્ડિયોવેસ્ક્યુલર રોગ અને કેટલાક કેન્સર જેવા ગંભીર રોગોનું જોખમ વધી રહ્યું છે. આ સિવાય શરીરમાં વધારાની ચરબી જોવા મળે છે. જેમાં એટલો તો અવકાશ છે કે જો થોડો સુધારો કરવામાં આવે તો ગંભીર આરોગ્યની સ્થિતિનું જોખમ ટાળી શકાય છે.
સ્થૂળતા સંબંધિત કેટલાક સામાન્ય પ્રશ્નો અને જવાબો
પ્રશ્ન: સમગ્ર વિશ્વમાં સ્થૂળતા સંબંધિત આંકડા શું કહે છે?
જવાબ: વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન (WHO) મુજબ, વિશ્વમાં દર 8મી વ્યક્તિ સ્થૂળતાથી પીડિત છે. આ બીમારી એટલી ઝડપથી વધી રહી છે કે WHO તેને મહામારી માની રહ્યું છે. સ્થૂળતા કાર્ડિયોવેસ્ક્યુલર રોગ અને કેન્સર જેવી ઘણી ગંભીર બીમારીઓ માટેની ભૂમિકા તૈયાર કરે છે
પ્રશ્ન: શા માટે WHO સ્થૂળતા વિશે આટલું ચિંતિત છે?
જવાબ: WHO મુજબ, સ્થૂળતા બિન-ચેપી રોગોનું કારણ બની શકે છે. આનાથી હૃદય રોગ અને ફેફસાના ચેપનું જોખમ પણ વધે છે. વિશ્વભરમાં દર વર્ષે લગભગ 28 લાખ લોકો વધારે વજન અથવા સ્થૂળતાને કારણે મૃત્યુ પામે છે.
પ્રશ્ન: સ્થૂળતાને કારણે કયા રોગોનું જોખમ ઊભું થઈ શકે છે?
જવાબ: સ્થૂળતા ઘણા જૂના રોગોનું જોખમ વધારે છે.
- તેનાથી 13 પ્રકારના કેન્સર થઈ શકે છે.
- ટાઈપ-2 ડાયાબિટીસ થઈ શકે છે.
- કાર્ડિયોવેસ્ક્યુલર રોગ થઈ શકે છે.
- સ્ટ્રોક આવી શકે છે.
- હાડકાં સંબંધિત સમસ્યાઓ થઈ શકે છે.
- પ્રજનન ક્ષમતાને અસર થઈ શકે છે.
પ્રશ્ન: સ્થૂળતા વધે છે તેના કારણો શું છે?
જવાબ: સ્થૂળતાનું સૌથી મૂળ કારણ શરીરની દૈનિક જરૂરિયાત કરતાં વધુ કેલરીનો વપરાશ છે. આ સિવાય બેઠાડુ જીવનશૈલી, ઓછી શારીરિક પ્રવૃત્તિ, જંક ફૂડ, અલ્ટ્રા પ્રોસેસ્ડ ફૂડ, સુગરયુક્ત પીણાં અને ઊંઘનો અભાવ જેવા ઘણા કારણો છે.
પ્રશ્ન: શું સ્થૂળતા વધવાથી કેન્સરનું જોખમ વધે છે?
જવાબ: હા, વાત સાચી છે. વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન અને વિશ્વના તમામ મોટા ડોકટરો વિશ્વને આ અંગે ચેતવણી આપી રહ્યા છે. આનાથી ઘણા ક્રોનિક રોગોનું જોખમ વધી જાય છે. સ્થૂળતાના કારણે, 13 પ્રકારના કેન્સરનું જોખમ ફિટ લોકો કરતા અનેક ગણું વધારે છે.
પ્રશ્ન: શું સ્થૂળતા વધવાથી સ્લીપ એપનિયા થઈ શકે છે?
જવાબ: હા, સ્થૂળતા વધવાથી સ્લીપ એપનિયા પણ થઈ શકે છે. હકીકતમાં, સ્લીપ એપનિયાનું મુખ્ય કારણ સ્થૂળતા છે. ગળામાં ચરબી જમા થવાને કારણે શ્વસન માર્ગ સંકુચિત થવા લાગે છે. તેથી ઊંઘ દરમિયાન શ્વાસ લેવામાં તકલીફ પડે છે.
