સોશિયલ મીડિયાથી બાળકોની યાદશક્તિ ઘટી રહી છે: બીમારીઓ વધી રહી છે, સિગારેટ અને દારૂ જેવું જ છે આ વ્યસન છે, ડોક્ટરો આપી રહ્યા છે ખતરાની ચેતવણી

ધારો કે તમે તમારું ફેસબુક, ઇન્સ્ટાગ્રામ અથવા એક્સ ખોલો છો અને તમારી સામે એક ચેતવણી દેખાય છે –

“આનો ઉપયોગ સ્વાસ્થ્ય માટે હાનિકારક છે.”

જેમ સિગારેટના પેકેટ અને દારૂની બોટલો પર ચેતવણીઓ લખેલી હોય છે ઠીક તેવી જ રીતે. આ મજાક નથી. વિશ્વભરની સેંકડો સાયન્સ સ્ટડીઝમાં હવે આ અંગે ચિંતા વ્યક્ત થઈ રહી છે.

ભારતીય મૂળના ડૉક્ટર વિવેક મૂર્તિ અમેરિકામાં ઓબામા અને બિડેન સરકારોમાં યુએસ સર્જન જનરલ રહી ચૂક્યા છે. તેમના કાર્યકાળ દરમિયાન, વિવેક મૂર્તિએ શારીરિક સ્વાસ્થ્યની સાથે માનસિક સ્વાસ્થ્ય પર ખૂબ ભાર મૂક્યો. હાલમાં, તે સોશિયલ મીડિયાના ઉપયોગ સામે ઝુંબેશ ચલાવી રહ્યો છે. તેમનું કહેવું છે કે જેમ દારૂ અને સિગારેટ પર લખ્યું હોય છે કે તે સ્વાસ્થ્ય માટે હાનિકારક છે. તેવી જ રીતે, સોશિયલ મીડિયા એપ્સ પર પણ ચેતવણીઓ લખવી જોઈએ કારણ કે તે દારૂ અને સિગારેટની જેમ આપણા શરીર અને મનને નુકસાન પહોંચાડી રહ્યું છે.

ગયા વર્ષે નવેમ્બરમાં, ઓસ્ટ્રેલિયાએ 16 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકો માટે સોશિયલ મીડિયાના ઉપયોગ પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો. હવે બીજા ઘણા દેશોમાં પણ સોશિયલ મીડિયા અંગે કડક કાયદા લાવવાની તૈયારીઓ ચાલી રહી છે.

કારણ એ છે કે, સોશિયલ મીડિયાનો વધુ પડતો ઉપયોગ લોકોના મગજના વાયરિંગને નુકસાન પહોંચાડી રહ્યો છે. તેનું સૌથી મોટું નુકસાન બાળકો અને કિશોરોના મગજના વિકાસ પર થઈ રહ્યું છે. અમેરિકન સાયકોલોજિકલ એસોસિએશનના ચીફ સાયન્સ ઓફિસર મિચ પ્રિન્સટિનના મતે, બાળકો દરેક નાની ખુશી માટે સોશિયલ મીડિયા પર નિર્ભર બની રહ્યા છે. આના કારણે ડિપ્રેશન અને ચિંતાના કેસ પણ વધી રહ્યા છે.

તેથી, આજે ‘ તબિયતપાણી‘ માં આપણે જાણીશું કે સોશિયલ મીડિયા મગજ પર કેવી અસર કરી રહ્યું છે. તમે એ પણ જાણશો કે-

બાળકોના ભાવનાત્મક સ્વાસ્થ્ય પર અસર પડી રહી છે

રિસર્ચ ફર્મ રેડસીર અનુસાર, ભારતીય યૂઝર્સ દરરોજ સરેરાશ 7.3 કલાક તેમના સ્માર્ટફોન સ્ક્રીન પર વિતાવે છે. તે આ સમયનો મોટાભાગનો ભાગ સોશિયલ મીડિયા પર વિતાવે છે. આમાં બાળકો અને કિશોરોની સંખ્યા ખૂબ વધારે છે. એટલા માટે તેમને સૌથી વધુ નુકસાન થઈ રહ્યું છે. સોશિયલ મીડિયાના વધુ પડતા ઉપયોગને કારણે તેમનું ભાવનાત્મક સ્વાસ્થ્ય બગડી રહ્યું છે.

સોશિયલ મીડિયાના કારણે યાદશક્તિ નબળી પડી રહી છે

નેશનલ લાઇબ્રેરી ઓફ મેડિસિનના એક અભ્યાસ મુજબ, સોશિયલ મીડિયા પર વધુ પડતા સક્રિય રહેવાને કારણે લોકોને પૂરતી ઊંઘ નથી મળી રહી. આનાથી તેમના માનસિક સ્વાસ્થ્ય પર ખરાબ અસર પડી રહી છે. આના કારણે તેમની યાદશક્તિ નબળી પડી રહી છે અને તેઓ ચિંતા અને હતાશાનો ભોગ બની રહ્યા છે.

ધ્યાનનો સમયગાળો ઘટી રહ્યો છે

ધ્યાનનો સમયગાળો એટલે કે તમે વિચલિત થયા વિના કેટલો સમય સતત કોઈ કાર્ય પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી શકો છો. યુનિવર્સિટી ઓફ કેલિફોર્નિયા, ઇર્વિનના એક અભ્યાસ મુજબ, છેલ્લા 20 વર્ષમાં માનવીઓનો સરેરાશ ધ્યાન ગાળો 2.5 મિનિટથી ઘટીને 47 સેકન્ડ થઈ ગયો છે. આ પાછળનું સૌથી મોટું કારણ સોશિયલ મીડિયાનું વ્યસન છે. જ્યારે ધ્યાન ઓછું થાય છે ત્યારે કયા લક્ષણો જોવા મળે છે? ગ્રાફિક જુઓ-

સોશિયલ મીડિયાના વ્યસનથી કેવી રીતે છુટકારો મેળવવો?

મનોચિકિત્સક ડૉ. કૃષ્ણ મિશ્રાના મતે, આ લત છોડવાનો શ્રેષ્ઠ રસ્તો એ છે કે, તેની જગ્યાએ સારી આદત અપનાવવી. આ રીતે, તમારી પાસે ખરાબ ટેવો તરફ ભટકવા માટે પૂરતો સમય નહીં રહે. સોશિયલ મીડિયાનું વ્યસન છોડ્યા પછી કઈ સારી ટેવો અપનાવી શકાય તે નીચે આપેલ ગ્રાફિક જુઓ-

મગજની કામગીરી કેવી રીતે સુધરશે?

ડૉ. કૃષ્ણ મિશ્રા કહે છે કે જો કોઈ વ્યક્તિ લાંબા સમય સુધી સોશિયલ મીડિયાનો ઉપયોગ કરે છે તો તેના મગજની કાર્યક્ષમતા બગડે છે. તેને સુધારવા માટે ઘણી મહેનત કરવી પડે છે. જોકે, એક દિવસમાં કોઈ દવા લેવાથી તે અચાનક ઠીક થઈ જતું નથી. આ માટે જીવનશૈલીમાં ઘણા જરૂરી ફેરફારો કરવા પડશે. સૌ પ્રથમ, સોશિયલ મીડિયાનો ઉપયોગ કરવાનો સમય નક્કી કરો. એક દિવસમાં સોશિયલ મીડિયા પર આટલા સમય કરતાં વધુ સમય ન વિતાવવાનો નિર્ણય લો. આ પછી, તમારું ધ્યાન કોઈ સર્જનાત્મક કાર્ય પર કેન્દ્રિત કરો. આ સિવાય, બીજા કયા ફેરફારો કરવાની જરૂર છે, તે ગ્રાફિકમાં જુઓ-

સોશિયલ મીડિયા અને મગજની કામગીરી સંબંધિત કેટલાક સામાન્ય પ્રશ્નો અને જવાબો