ચૂંટણીના માહોલમાં માનસિક સ્વાસ્થ્યનું ધ્યાન રાખો: વધુ પડતી જાગૃતિ અને સક્રિયતા તણાવ વધારી શકે છે, ચિંતા અને ડિપ્રેશન હાવી ન થાય તે માટે પોતાની સંભાળ રાખો

લોકસભા ચૂંટણીનું બ્યુગલ વાગી ગયું છે. 140 કરોડ લોકો અને લગભગ 100 કરોડ મતદારો તેમના પ્રતિનિધિને ચૂંટવા માટે તૈયાર છે. કેટલાક રાજકીય નેતાઓ સરકાર બનાવવાની તૈયારી કરી રહ્યા છે તો કેટલાક સરકારને ઉથલાવવાની તૈયારી કરી રહ્યા છે.

ચાના સ્ટોલથી માંડીને ગામડાના ચૌપાલો અને શહેરોમાં કોફી હાઉસ સુધી રાજકીય ચર્ચાઓ થઈ રહી છે.

ચૂંટણીના પરિણામો 4 જૂને આવશે. જો કોઈ હારે છે, તો બીજું કોઈ જીતશે. હારશે અને જીતશે એવા બધા નેતાઓ હશે, પણ આ બધામાં જનતા ક્યાં છે?

આજે આપણે રિલેશનશિપ કોલમમાં આને સમજવાનો પ્રયત્ન કરીશું. આપણે એ સમજવાનો પ્રયત્ન કરીશું કે કેવી રીતે રાજકીય ધ્રુવીકરણ અને જાગૃત સંસ્કૃતિ આપણા માનસિક સ્વાસ્થ્ય પર નકારાત્મક અસર કરી શકે છે.

અતિશય રાજકીય સક્રિયતા અને જાગૃત સંસ્કૃતિ વિશે ‘સ્કેન્ડિનેવિયન જર્નલ ઑફ સાયકોલોજી’નું નવું સંશોધન ખૂબ ઉપયોગી થઈ શકે છે.

આ સંશોધન મુજબ, વધુ પડતી રાજકીય-સામાજિક જાગૃતિ અને સક્રિયતા લોકોમાં ચિંતા, ડિપ્રેશન અને ખરાબ માનસિક સ્વાસ્થ્યનું કારણ બની શકે છે.

આવી સ્થિતિમાં, બહારની વસ્તુઓ લોકોના મનને વધુ પ્રભાવિત કરવાનું શરૂ કરે છે. તેમના સુખ-દુઃખ રાજકીય ઘટનાક્રમોથી નક્કી થવા લાગે છે.

આ ગ્રાફિકની મદદથી આપણે જાગૃત વલણ અને જાગૃત સંસ્કૃતિને સમજવાનો પ્રયાસ કરીએ.

વલણ અને સંસ્કૃતિ મગજને કેવી રીતે અસર કરે છે?
વાર્તામાં આગળ વધતાં પહેલાં એ સમજવું જરૂરી છે કે અન્યાય સામે અવાજ ઉઠાવવો કે વિરોધ કરવો એ ખોટું નથી. સમસ્યા ત્યારે ઊભી થાય છે જ્યારે આ ભૂલો સુધારવા માટે નીકળેલા લોકો તેમના સ્વાસ્થ્ય સાથે રમવાનું શરૂ કરે છે. આ બધાની વચ્ચે તેઓ પોતાની જાતનું ભાન ગુમાવી બેસે છે.

ઓસ્કર લાહટિનેનના મતે, જો કોઈ કાયદેસરના મુદ્દા પર સ્પષ્ટવક્તા અથવા બળવાની ભાવના આવે છે, તો તે પોતાના માટે અને અન્ય લોકો માટે પણ ફાયદાકારક છે. પરંતુ જ્યારે ખરાબ વલણ વ્યક્તિત્વનો એક ભાગ બની જાય છે, ત્યારે વ્યક્તિ આખી દુનિયાને ખરાબ જોવા લાગે છે. તે દરેકને શોષક અને શોષિતના સ્લોટમાં ફીટ કરવાનો પ્રયાસ કરે છે.

તે દરેક બાબતમાં રાજકીય એન્ગલ શોધે છે. તેના સંબંધો પર પણ તેની અસર થવા લાગે છે. તે વિશ્વની દરેક બાબતમાં સુધારાની તાતી જરૂરિયાત જુએ છે. તેના મનને કંઈ જ સંતોષી શકતું નથી. આ આદતો પાછળથી ચિંતા, હતાશા અને નબળા માનસિક સ્વાસ્થ્યનું કારણ બને છે.

જાગૃત વલણ આ ચૂંટણીમાં રાજકીય થાક વધારી શકે છે
જો બિનરાજકીય લોકો ચૂંટણીના રાજકારણ પર વધુ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે અને તેને લગતા સમાચારોમાં ડૂબેલા રહે તો રાજકીય થાક વધવાની શક્યતા વધી જાય છે.

એવા મુદ્દાઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાનો પ્રયાસ કરવો કે જેના પર આપણું કોઈ નિયંત્રણ નથી અને જ્યાં સુધારણા માટે માત્ર થોડો જઅવકાશ છે, તેમને બદલવા અથવા સુધારવાનો પ્રયાસ કરવાથી રાજકીય થાક થઈ શકે છે. આ સ્થિતિમાં જીવનનો સંતોષ ઓછો થઈ જાય છે.

આ સિવાય રાજકીય થાકને કારણે અન્ય અનેક ગેરફાયદા પણ થઈ શકે છે. અમેરિકાની મિશિગન યુનિવર્સિટીએ તેના કેટલાક મુખ્ય લક્ષણો નીચે મુજબ વર્ણવ્યા છે-

જાગૃત દલીલબાજી અને રાજકીય થાકનો સામનો કરવા શું કરવું

દિલ્હીની સર ગંગારામ હૉસ્પિટલના સિનિયર કન્સલ્ટન્ટ સાઇકિયાટ્રિસ્ટ ડૉ. (પ્રોફેસર) રાજીવ મહેતાના જણાવ્યા અનુસાર, રાજકીય થાકનું સાચું કારણ તર્કને બદલે લાગણીઓના આધારે વિચારવું છે.

આવી સ્થિતિમાં, જ્યારે કોઈ ફિલ્મમાં કોઈ હીરોનું મૃત્યુ થાય છે, કોઈ મનપસંદ ટીમ મેચ હારે છે અથવા કોઈ મનપસંદ નેતા હારે છે ત્યારે લોકો ખૂબ જ દુઃખી થાય છે. જ્યારે તમે તમારા વિચારો અને વિચારોથી અલગ કંઈક બનતું જુઓ છો, ત્યારે તમને ખરાબ લાગે છે, તમારું મન તમને બદલો લેવાનું કહે છે. દરમિયાન, તેમની લાગણીઓ અન્યના નિયંત્રણમાં જાય છે.

આવી સ્થિતિમાં જો આપણે તાર્કિક રીતે વિચારીએ અને પોતાને સમય આપીએ તો ચિંતા ઓછી થઈ શકે છે. જો તેઓ તાર્કિક હશે, તો તેઓને લાગશે કે ચિંતા કરવાનું કોઈ કારણ નથી. પછી રાજકીય થાક પણ ઓછો થશે અને જાગૃત સંસ્કૃતિને કારણે માનસિક સ્વાસ્થ્યને થતું નુકસાન પણ ઘટશે.

આ ઉપરાંત, તમે તમારા માનસિક સ્વાસ્થ્યને સાંસારિક અને રાજકીય સમસ્યાઓથી બચાવવા માટે આ ઉપાયો પણ અપનાવી શકો છો-

મિશિગન યુનિવર્સિટીના મનોવિજ્ઞાનના પ્રોફેસર મિશેલ રીબા પણ રાજકીય થાક અને જાગૃત સંસ્કૃતિને ટાળવા માટે તેમના સંશોધનના આધારે ઘણા સૂચનો આપે છે.

રિબાના મતે માઇન્ડફુલ રહેવાથી મન પર આવાં બાહ્ય પરિબળોની અસર ઓછી કરી શકાય છે. ઘરમાં અને મિત્રો વચ્ચે ગરમાગરમ રાજકીય વાદવિવાદ ટાળવામાં પણ શાણપણ છે. કોઈપણ પ્રકારની રાજકીય ચર્ચા કરતા પહેલા રોકો અને વિચારો કે તેનાથી શું ફાયદો થશે અને સંબંધો બગાડવાની કેટલી સંભાવના છે.