2 કલાક પેહલાલેખક: ગૌરવ તિવારી
- કૉપી લિંક
ચીનમાં HMPV વાયરસના કેસ દરરોજ વધી રહ્યા છે. આ કારણે ભારતમાં પણ ચિંતા પણ વધી રહી છે. દેશમાં અત્યાર સુધીમાં 11 કેસ નોંધાયા છે. આમાં મોટા ભાગનાં નાના બાળકો છે. જ્યારે ઉત્તર પ્રદેશમાં મળી આવેલા નવા કેસમાં મહિલાની ઉંમર 60 વર્ષ છે.
સેન્ટર ફોર ડિસીઝ કંટ્રોલ એન્ડ પ્રિવેન્શન (CDC) એ સ્પષ્ટતા કરી છે કે HMPV વાયરસનો ખતરો મુખ્યત્વે નબળી રોગપ્રતિકારક શક્તિ ધરાવતા લોકોને જ છે. આ જ કારણ છે કે નાના બાળકો અને વૃદ્ધોમાં તેનું ઇન્ફેક્શન વધી રહ્યું છે કારણ કે બાળકોની રોગપ્રતિકારક શક્તિ સંપૂર્ણ રીતે વિકસિત નથી. જ્યારે વૃદ્ધોની રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધતી ઉંમર સાથે નબળી પડવા લાગે છે.
આ ખતરો તે બધા લોકો માટે પણ છે જેમની રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી છે. જેઓ વારંવાર શરદી અને તાવથી પીડાય છે, જેઓ ઘણીવાર પેટમાં અસ્વસ્થ અનુભવે છે અથવા ખૂબ તણાવમાં હોય છે.
તેથી, આજે ‘ તબિયતપાણી ‘ માં આપણે રોગપ્રતિકારક શક્તિનું વિજ્ઞાન શીખીશું. તમે એ પણ શીખી શકશો કે-
- ઇમ્યૂન સિસ્ટમ કેવી રીતે કામ કરે છે?
- કયા કારણોસર તે નબળું પડે છે?
- આપણે તેને કેવી રીતે મજબૂત રાખી શકીએ?
રોગપ્રતિકારક શક્તિનું વિજ્ઞાન શું છે?
બધા દેશોને જેમ તેમની સુરક્ષા માટે તેમની પોતાની સેના હોય છે. એ જ રીતે શરીરની રક્ષા માટે મોટી સેના છે. આને શ્વેત રક્તકણો કહેવામાં આવે છે. તે પેથોજેન્સ સામે લડીને શરીરને અનેક રોગોથી બચાવે છે.
રોગપ્રતિકારક શક્તિ મોટાભાગના વાયરસ, બેક્ટેરિયા અને ફૂગને શરીરમાં પ્રવેશવા દેતી નથી. જ્યારે કેટલાક પેથોજેન્સ શરીરમાં પ્રવેશ કરે છે, ત્યારે સમગ્ર રોગપ્રતિકારક શક્તિ તેમને ઘેરી લે છે અને તેમને મારી નાખે છે.
જ્યારે રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી હોય છે, ત્યારે આ પેથોજેન્સ પ્રભુત્ત્વ ધરાવે છે અને આપણને બીમાર બનાવે છે અને દવાઓની જરૂર પડે છે.
રોગપ્રતિકારક શક્તિએ આપણા પૂર્વજોને બચાવ્યા પ્રથમ દિવસથી પૃથ્વી પર દવાઓ બનાવવામાં આવી ન હતી. તે દિવસોમાં પણ, આપણા વાતાવરણમાં ઘણા બેક્ટેરિયા અને વાયરસ હતા, અને રોગપ્રતિકારક શક્તિએ આપણા પૂર્વજોને રોગો સામે રક્ષણ આપ્યું હતું.
જ્યારે આપણે બીમાર હોઈએ ત્યારે દવાઓ લઈએ છીએ ત્યારે સૌથી મોટું નુકસાન એ છે કે દવાઓ આપણા સ્વસ્થ કોષોને પણ નુકસાન પહોંચાડે છે. ઘણી વખત તેની આડઅસરને કારણે નવા રોગો પણ ઉદ્ભવે છે. તેથી, મજબૂત ઇમ્યૂનિટી દ્વારા પેથોજેન્સ અને રોગો સામે લડવું વધુ સારું છે.
ઇમ્યૂનિટી સિસ્ટમ કેવી રીતે અને શું કામ કરે છે?
રોગપ્રતિકારક શક્તિ એક મોટી સેના જેવી છે. શરીરમાં રહેલી આ સેના જેટલી બહાદુર છે, એટલું જ તીક્ષ્ણ તેનું મન પણ છે. તે વાયરસ, બેક્ટેરિયા અને ફૂગને તેમની નબળાઈઓ પર હુમલો કરીને હરાવી દે છે. ખાસ વાત એ છે કે એક વખત તેઓ કોઈ રોગકારક કે રોગનો સામનો કરે તો તેઓ તેને ક્યારેય ભૂલી શકતા નથી. આપણી રોગપ્રતિકારક શક્તિ કેવી રીતે કાર્ય કરે છે, ગ્રાફિક જુઓ:
સમજો કે રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી પડી રહી છે રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી હોય ત્યારે આપણું શરીર ઘણા સંકેતો આપે છે. જો આપણે થોડું ધ્યાન આપીએ તો આપણે આ સંકેતોને સમજી શકીએ છીએ અને આપણી જીવનશૈલીમાં જરૂરી ફેરફારો કરી શકીએ છીએ. તેનાથી ભવિષ્યમાં મોટી બીમારીઓનું જોખમ ઘટી શકે છે.
ઇમ્યૂનિટી કેમ નબળી પડે છે?
બાળકો અને વૃદ્ધોના કિસ્સામાં, ઉંમરને કારણે રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી પડી જાય છે. નાના બાળકોની રોગપ્રતિકારક શક્તિ સંપૂર્ણ રીતે વિકસિત નથી અને વય સાથે વૃદ્ધોની રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી પડતી જાય છે.
જ્યારે, ખરાબ ટેવોને કારણે કિશોરાવસ્થામાં પણ રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી પડી શકે છે. જો જીવનશૈલી ખૂબ જ ખરાબ હોય, તો ઘણી વખત નબળી રોગપ્રતિકારક શક્તિને કારણે 60 વર્ષની ઉંમર પછી 40 વર્ષની ઉંમરે આપણને અસર થવા લાગે છે.
વધુ પડતો તળેલો ખોરાક ખાવાથી અને દરરોજ 8 કલાકની ઊંઘ ન લેવાથી રોગપ્રતિકારક શક્તિ પર ખરાબ અસર પડે છે. આવા અન્ય કારણો શું છે, ગ્રાફિકમાં જુઓ:
સારી આદતો મજબૂત રોગપ્રતિકારક શક્તિનો પાયો છે
સારી ટેવો એટલે સારી જીવનશૈલી. બ્લુ ઝોનમાં લોકો માત્ર સારી જીવનશૈલીને અનુસરીને 100 વર્ષથી વધુ સમય સુધી કોઈપણ રોગ વિના જીવે છે. આ માટે આ 5 આદતો ફોલો કરો.
- સારા સ્વાસ્થ્ય માટે સારો આહાર ખૂબ જ જરૂરી છે. તેથી, તંદુરસ્ત અને સંતુલિત આહાર લો. આમાં મોસમી ફળો અને તાજા લીલા શાકભાજીનો સમાવેશ કરવાની ખાતરી કરો. તે રોગપ્રતિકારક શક્તિમાં સુધારો કરે છે.
- નેશનલ લાઇબ્રેરી ઓફ મેડિસિનમાં પ્રકાશિત એક અભ્યાસ અનુસાર, દરરોજ 8 કલાકની ઊંઘ ન લેવાથી શરીરમાં એન્ટિબોડીઝ ઓછી થાય છે. સામાન્ય રીતે શરદી અને ઉધરસ સાથે થાય છે. આ વાયરસ, બેક્ટેરિયા અને ફૂગના હુમલાનું જોખમ પણ વધારે છે. જ્યારે દરરોજ પૂરતી ઊંઘ લેવાથી નવા એન્ટિબોડીઝ બને છે અને રોગપ્રતિકારક શક્તિ મજબૂત બને છે.
- સ્વસ્થ વજન જાળવી રાખો કારણ કે વજન વધવાથી જીવનશૈલીના ઘણા રોગોનું જોખમ વધી જાય છે. જો તમને ડાયાબિટીસ અથવા બીપી જેવી લાઇફસ્ટાઇલજન્ય બીમારી હોય તો તમે અન્ય રોગોનો આસાનીથી શિકાર બનો છો. તેથી, વજન ઓછું કરો અને કમરની આસપાસ ચરબી જમા થવા ન દો.
- દરરોજ નિયમિત વ્યાયામ કરવાથી, સ્નાયુઓ અને ચેતા (નર્વ્સ) વધુ સક્રિય બને છે. જ્યારે વાયરસ અથવા બેક્ટેરિયા હુમલો કરે છે ત્યારે આપણું શરીર ઝડપથી પ્રતિક્રિયા આપે છે. આ શરીરની બહાર તેમને રોકવા અથવા નાશ કરવાનું સરળ બનાવે છે. તેથી, અઠવાડિયામાં ઓછામાં ઓછી 150 મિનિટ કસરત કરો.
- દારૂ અને સિગારેટ આપણી રોગપ્રતિકારક શક્તિને ખરાબ રીતે બગાડે છે. વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ડબ્લ્યુએચઓ) અનુસાર, આલ્કોહોલનું દરેક ટીપું આપણા શરીરને ઘણું નુકસાન પહોંચાડે છે. તેનાથી કેન્સરનું જોખમ પણ વધી જાય છે.
- યુનિવર્સિટી કોલેજ લંડન (UCL) અનુસાર, દરેક સિગારેટ આપણા આયુષ્યમાં 20 મિનિટનો ઘટાડો કરે છે. ધૂમ્રપાનથી ન્યુમોનિયા જેવા ફેફસાના રોગોનું જોખમ પણ વધે છે. તેથી દારૂ અને સિગારેટથી દૂર રહો.