56 મિનિટ પેહલા
- કૉપી લિંક
ભારતીય કુસ્તીબાજ વિનેશ ફોગાટ મેડલની આટલી નજીક હોવા છતાં પેરિસ ઓલિમ્પિકમાંથી બહાર થઈ ગઈ હતી. તેનું કારણ નિર્ધારિત કેટેગરી કરતાં 50 કિલોની કેટેગરીમાં વધુ વજન હોવાનું હતું. ફાઈનલ મેચના દિવસે વિનેશનું વજન લગભગ 100 ગ્રામ વધી ગયું હતું. આ પછી તેને ઓલિમ્પિક મહિલા કુસ્તીમાંથી અયોગ્ય જાહેર કરવામાં આવી હતી. જે બાદ વિનેશે કુસ્તીમાંથી સંન્યાસ લઈ લીધો હતો.
અહીં સુધીનો પ્રવાસ વિનેશ માટે પથ્થર તોડવાથી ઓછો નહોતો. તેણે ઘણી મુશ્કેલીઓનો સામનો કર્યો. તેણે મહિલા કુસ્તીબાજોના જાતીય શોષણ સામે લડત આપી હતી. વિરોધ કરવા બદલ વિનેશને દિલ્હીની સડકો પર ખેંચવામાં આવી હતી. જંતર-મંતર પર વિરોધ પ્રદર્શન દરમિયાન વિનેશ લાંબા સમય સુધી કુસ્તીની પ્રેક્ટિસ પણ કરી શકી ન હતી.
2020 માં, વિનેશ ફોગટને ટોક્યો ઓલિમ્પિકમાં તેની હાર પછી ‘ખોટો સિક્કો’ અને ‘લંગડી ઘોડી’ પણ કહેવામાં આવી હતી. ફેડરેશનના પ્રમુખના આ શબ્દોએ વિનેશને તોડી નાખી. વિનેશના ભાઈ હરવિંદર જણાવે છે કે આ પછી વિનેશ ડિપ્રેશનમાં આવી ગઈ હતી. જ્યારે તે ડિપ્રેશનમાંથી બહાર આવવા માટે ડૉક્ટર પાસે ગઈ ત્યારે ખબર પડી કે 2018માં પ્રેક્ટિસ દરમિયાન તેને માથામાં ગંભીર ઈજા થઈ હતી. વધુ પડતા તણાવને કારણે વિનેશની ઈજા સપાટી પર આવી હતી. વિનેશને આ આઘાત અને ઈજામાંથી બહાર આવવામાં 9 મહિનાનો સમય લાગ્યો હતો.
વિનેશ જે મુશ્કેલીઓ અને પડકારોમાંથી પસાર થઈ છે તેમાંથી આપણામાંથી ઘણા કદાચ પસાર થઈ રહ્યા હશે. જેઓ જીવનમાં ઘણી વખત નિષ્ફળ ગયા છે, જેમણે દરેક તબક્કે મુશ્કેલીઓનો સામનો કર્યો છે અથવા અન્ય ઘણા પડકારોનો સામનો કર્યો છે.
તો આજે આપણે ‘ રિલેશનશીપ’ કોલમમાં આ વિષય વિશે વાત કરીશું. મનોચિકિત્સક ડૉ.સત્યકાંત ત્રિવેદીએ આ વિશે દિવ્ય ભાસ્કર સાથે વાત કરી અને જણાવ્યું કે જ્યારે તમે મુશ્કેલ પરિસ્થિતિઓનો સામનો કરો છો ત્યારે તેનો સામનો કેવી રીતે કરવો.
સંશોધન દર્શાવે છે કે નિષ્ફળતા જેવી લાગણી માનસિક સ્વાસ્થ્ય પર હાનિકારક અસર કરી શકે છે. વારંવાર નિષ્ફળતા વ્યક્તિના માનસિક અને ભાવનાત્મક સુખાકારી પર નકારાત્મક અસર કરી શકે છે. નિષ્ફળતા અને મુશ્કેલ સંજોગોની અસર ઉંમર પ્રમાણે બદલાય છે. ઈન્ટરનેશનલ જર્નલ ઓફ નોવેલ રિસર્ચ એન્ડ ડેવલપમેન્ટ (IJNRD) માં એક અભ્યાસ કહે છે કે બાળકોમાં નિષ્ફળતાનો ભય ત્યારે થાય છે જ્યારે તેઓ હાર વખતે ચિંતા અને ડરનો અનુભવ કરે છે. પુખ્ત વયના લોકોમાં, નિષ્ફળતાનો આ ભય ક્રોનિક તણાવનું સ્વરૂપ પણ લઈ શકે છે. આનાથી ઘણી નકારાત્મક અસરો થઈ શકે છે.
મુશ્કેલ પરિસ્થિતિઓ અને નિષ્ફળતાઓમાંથી કેવી રીતે શીખવું
જ્યારે તમે તમારા સપનાનો પીછો કરો છો, ત્યારે તમે નિષ્ફળ થવાની શક્યતા એટલી જ હોય છે જેટલી તમે સફળ થવાના છો. એવું કહેવાય છે કે નિષ્ફળતા લોકોને રોકતી નથી, પરંતુ લોકો જે રીતે નિષ્ફળતાનો સામનો કરે છે તે તેમને આગળ વધતા અટકાવે છે. તેથી આવા સમયે તમે-
- મુશ્કેલીઓનો હિંમતપૂર્વક સામનો કરો અને તમારી ભૂલોમાંથી શીખો.
- સમજો કે તમારા મનમાં આવતા દરેક વિચાર કામ કરશે નહીં. કોઈપણ ખોટો નિર્ણય લેવાથી બચો.
- તમારા વિચારોને વ્યવસ્થિત કરવામાં નિષ્ફળતા પછી સમય કાઢો અને તમે શું ખોટું કર્યું છે તે શોધો.
- જ્યારે તમે નિષ્ફળ થાઓ, ત્યારે તમારી જાતને પૂછો કે તે શા માટે થયું. શું આ તમારા કોઈ કામનું પરિણામ હતું?
- તમારી નિષ્ફળતાઓમાંથી શીખવાની એક રીત એ છે કે પરિવર્તનને સ્વીકારવું.
- એક હાર એ જીવનનો અંત નથી, ભવિષ્યમાં વધુ તકો મળવાની સંભાવના છે.
- જ્યારે તમે નિષ્ફળ થાઓ છો, ત્યારે તમારે મોટા પાયે વસ્તુઓ બદલવી પડે છે.
- જો તમે તે કારણો જાણો છો જેના કારણે તમે નિષ્ફળ રહ્યા છો, તો તમે તેના પર વધુ સારી રીતે કામ કરી શકશો. આ તમને ભવિષ્યની સફળતામાં પણ મદદ કરશે.
‘મનોવૈજ્ઞાનિક પ્રાથમિક સારવાર’ની મદદ લો
નિષ્ફળતા નિરાશાજનક છે અને વ્યક્તિના હૃદય અને મન પર ઊંડી અસર કરી શકે છે. આપણા 20 અને 30 ના દાયકામાં નિષ્ફળતાનો સામનો કરવો વધુ મુશ્કેલ હોઈ શકે છે કારણ કે આ પ્રથમ વખત છે જ્યારે આપણે મોટી નિષ્ફળતાઓનો અનુભવ કરી રહ્યા છીએ. યુનિવર્સિટીમાં સારું પ્રદર્શન ન કરી શકવું, તમારી નોકરી ગુમાવવી, સ્પર્ધામાં હારવું અથવા ઘણી વખત હાજર રહેવા છતાં પણ સ્પર્ધાત્મક પરીક્ષા પાસ ન કરી શકવી.
આવી સ્થિતિમાં, મનોચિકિત્સક ડૉ. સત્યકાંત ત્રિવેદી સલાહ આપે છે કે તમારે ‘સાયકોલોજીકલ ફર્સ્ટ એઇડ’ની મદદ લેવી જોઈએ. તેનો અર્થ એ કે, જાઓ અને તમારી નજીકની વ્યક્તિ સાથે વાત કરો. તમારી પીડા શેર કરો, આ તમને તે મુશ્કેલ સમયમાંથી બહાર આવવામાં પણ મદદ કરશે.
સાયકોલોજિકલ ફર્સ્ટ એઇડનું કામ માનસિક પ્રાથમિક સારવાર આપવાનું છે. સરળ શબ્દોમાં કહીએ તો, તેનો અર્થ એવો થાય છે કે જે કોઈ ચિંતિત અથવા દુઃખી હોય તેને ભાવનાત્મક ટેકો આપવો. જ્યારે આપણે દુઃખી હોઈએ છીએ, ત્યારે આપણને કોઈ એવી વ્યક્તિની જરૂર હોય છે જે આપણી સંભાળ રાખી શકે અને જેના શબ્દો આપણા મનને શાંત કરી શકે. આ માટે કોઈ ડિગ્રીની જરૂર નથી, કોઈપણ મદદગાર વ્યક્તિને મનોવૈજ્ઞાનિક પ્રાથમિક સારવાર આપી શકે છે.
મનોવૈજ્ઞાનિક પ્રાથમિક સારવાર આપનારને-
- સારા શ્રોતા હોવા જોઈએ.
- તણાવથી પીડિત વ્યક્તિએ પ્રેરિત થવું જોઈએ.
- તમારે તમારા કોઈપણ અભિપ્રાય અથવા નિર્ણયો તેના પર લાદવા જોઈએ નહીં.
- પીડિતાના શબ્દો પોતાની પાસે રાખવા જોઈએ.
- તેમને ખાતરી આપવી જોઈએ કે ટૂંક સમયમાં બધું સારું થઈ જશે.
