કેટલાક લોકો લગ્નથી કેમ ડરે છે?: શું છે ગેમોફોબિયા? સલમાન ખાને આ ફોબિયાના કારણે લગ્ન નથી કર્યાં?

એવું કહેવાય છે કે દરેક વ્યક્તિને ડર તો લાગે જ છે. પરંતુ જો કોઈ વ્યક્તિ લગ્નથી જ ડરવા લાગે તો શું? વરને ઘોડા પર સવારી કરતા જોઈને કે કન્યાને લાલ પોશાક પહેરેલી જોઈને પરસેવો આવવા લાગે છે.

તમે વિચારતા જ હશો કે આવું ક્યાંય બને છે. જવાબ છે, હા. મનોવિજ્ઞાનની ભાષામાં તેને ‘મેરેજ ફોબિયા’ અથવા ‘ગેમોફોબિયા’ એટલે કે લગ્નની કલ્પના કરવાનો ડર કહેવાય છે. 58 વર્ષની ઉંમરે પણ સલમાન ખાન આ ફોબિયાના કારણે કુંવારો છે.

સલમાન ખાનના પિતા સલીમ ખાનનો એક વીડિયો સોશિયલ મીડિયા પર ઝડપથી વાઇરલ થઈ રહ્યો છે. વીડિયોમાં સલીમ ખાન દીકરા સલમાનના લગ્ન ન કરવાના નિર્ણય પર પોતાનો અભિપ્રાય આપી રહ્યા છે.

સલીમ ખાન કહે છે કે સલમાન સરળતાથી રિલેશનશિપમાં આવી જાય છે, પરંતુ લગ્ન કરવાની હિંમત નથી કરી શકતો. તેઓ લગ્ન વિશે વાત કરતાં પણ અચકાય છે કારણ કે તેમને ડર છે કે તેમની સામેની વ્યક્તિમાં તેમની માતા જેવા ગુણો અને ક્ષમતાઓ નહીં હોય.

સલીમ ખાન સલમાનના જે ડર અને ચિંતાની વાત કરે છે તેનો સીધો સંબંધ લગ્ન ફોબિયા સાથે છે. આજે ‘રિલેશનશિપ’ કોલમમાં આપણે આ ડર વિશે વાત કરીશું. તમે પણ શીખી શકશો કે આ ડરને કેવી રીતે દૂર કરવો અને રિલેશનની દુનિયામાં કેવી રીતે આગળ વધવું.

ગેમોફોબિયાના કિસ્સામાં આ લક્ષણો જોવા મળે છે-

અહીં એ પણ ધ્યાનમાં રાખો કે ‘ગેમોફોબિયા’નો અર્થ એ નથી કે વ્યક્તિ સંબંધમાં પ્રવેશ કરશે નહીં. બલ્કે, તે એવી સ્થિતિ છે જેમાં વ્યક્તિ સંબંધમાં પ્રવેશ કરે છે, પરંતુ તે સંબંધને કોઈ નિષ્કર્ષ પર લઈ જવાની હિંમત એકત્ર કરી શકતો નથી અને તે સંબંધને સારા કે ખરાબ કોઈપણ વળાંક પર છોડી દે છે. તે સંબંધ અને જીવનસાથીને જેટલું મહત્વ, શક્તિ, સમય અને પ્રતિબદ્ધતા અપેક્ષિત છે તેટલું આપી શકતો નથી.

ગેમોફોબિયા માત્ર લગ્ન પૂરતું મર્યાદિત નથી, દરેક સંબંધ માટે જોખમી છે

‘ક્લીવલેન્ડ ક્લિનિક’ના રિપોર્ટ અનુસાર, ગેમોફોબિયા માત્ર લગ્ન સાથે સંબંધિત નથી. આનાથી પીડિત વ્યક્તિને કોઈપણ પ્રકારની પ્રતિબદ્ધતા (કમિટમેન્ટ) કરવી મુશ્કેલ લાગે છે.

સંબંધો ઉપરાંત, તેની પાસે કામ કરવા માટે કમિટેડ થવા માટેના આત્મવિશ્વાસનો પણ અભાવ છે. તેને લાગે છે કે તે અપેક્ષાઓ પ્રમાણે જીવી શકશે નહીં અથવા વસ્તુઓ નિયંત્રણની બહાર જશે. તેથી તે ખૂબ આગળનું વિચારવાનું બંધ કરી દે છે.

કારણ કે લગ્ન કરવા કે કોઈપણ સંબંધ લાંબો સમય ટકી રહે તે માટે કમિટમેન્ટની જરૂર હોય છે. આવી સ્થિતિમાં ગેમોફોબિયાથી પીડિત વ્યક્તિ માનસિક રીતે તેના માટે ક્યારેય તૈયાર હોતી નથી. જો આવી વ્યક્તિ કોઈના દબાણમાં લગ્ન કરી લે તો પણ સંબંધ નિભાવવામાં ઘણી ભૂલોને અવકાશ રહે છે.

આ ઉપરાંત ગેમોફોબિયાને કારણે શિક્ષણ, કારકિર્દી અને સામાજિક સંબંધો પર પણ નકારાત્મક અસર પડી શકે છે. ઉદાહરણ તરીકે, જો ગેમોફોબિયાથી પીડિત વ્યક્તિને ઓફિસમાં તેના બોસ દ્વારા રિપોર્ટ પૂરો કરવામાં કેટલો સમય લાગે છે તે વિશે પૂછવામાં આવે, તો એવી સંભાવના છે કે ચોક્કસ તારીખ આપવાને બદલે તે વ્યક્તિ કહેશે, ‘સર, હું કરીશ. હું શક્ય તેટલી વહેલી તકે પ્રયાસ કરીશ.

કૌટુંબિક ઇતિહાસ, સામાજિક અભિગમ અને આનુવંશિકતા કારણ હોઈ શકે છે

સામાન્ય રીતે એવું બને છે કે છોકરા-છોકરીઓ નાનપણથી જ લગ્નના સપના જોવા લાગે છે. તેઓ નાની ઉંમરે ઢીંગલીઓના લગ્ન કરાવે છે. તેમાંથી મોટાભાગના લોકોનું સ્વપ્ન વૃદ્ધાવસ્થા સુધી અકબંધ રહે છે અને તેઓ આ સપનું પૂરું પણ કરે છે.

પરંતુ શા માટે કેટલાક લોકો લગ્નથી ડરતા હોય છે? ક્લેવલેન્ડ ક્લિનિક મુજબ, આના ત્રણ કારણો હોઈ શકે છે-

1. કૌટુંબિક ઇતિહાસ

2. સામાજિક અભિગમ

3. જિનેટિક્સ

આનો અર્થ એ છે કે કેટલાક કિસ્સાઓમાં આ ડર વારસાગત રીતે એક પેઢીથી બીજી પેઢીમાં સ્થાનાંતરિત થાય છે. ઘણી વખત તેમની આસપાસના ખરાબ સંબંધો જોઈને નાના બાળકોના મનમાં લગ્નનો એક પ્રકારનો ડર ઉત્પન્ન થાય છે જે ધીરે ધીરે ગેમોફોબિયાનું સ્વરૂપ લઈ લે છે અને તેઓ લગ્નનો ઈન્કાર કરવા લાગે છે.

આ ડર કેવી રીતે દૂર થશે, ગેમોફોબિયામાં ક્લેરનેટ કેવી રીતે વગાડશે?

ધારો કે કોઈને ગેમોફોબિયાની સમસ્યા છે, તો શું તેણે આખી જિંદગી બેચલર રહેવું પડશે? એવું નથી. સલમાનની જેમ કેટલાક લોકોને 58 વર્ષની ઉંમરે તેની ખબર પડી જાય છે તો કેટલાક એવા પણ છે જેમને સમયસર પોતાની સમસ્યાનો ખ્યાલ આવી જાય છે.

જો સમસ્યા પકડાય છે, તો તેને જ્ઞાનાત્મક વર્તન ઉપચારની મદદથી નિયંત્રિત કરી શકાય છે.

જ્ઞાનાત્મક વર્તન ઉપચારમાં, પીડિતને રોજિંદા પરિસ્થિતિઓમાં કેવી રીતે વિચારવું અને પ્રતિક્રિયા આપવી તે શીખવવામાં આવે છે. આ ઉપચારમાં, તમે જે રીતે વિચારો છો અને તમે શું કરો છો તે બદલવાથી તમને સારું અનુભવવામાં મદદ મળી શકે છે. આ થેરાપી લોકોની વિચારવાની રીતને બદલવાનો પ્રયાસ કરે છે અને તેના દ્વારા લગ્ન અને લાંબા ગાળાના સંબંધોના ડરને દૂર કરવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવે છે.

ધ્યાનમાં રાખો – દરેક વ્યક્તિ ગેમોફોબિયાનો શિકાર નથી હોતી.

આખી વાર્તા વાંચ્યા પછી, જો તમે દરેક વ્યક્તિને આ મુશ્કેલીમાંથી બહાર કાઢવાનું અને યોગ્ય સલાહ આપવાનું વિચારી રહ્યાં છો, તો બસ રાહ જુઓ. ધ્યાનમાં રાખો કે લગ્ન ન કરવા અથવા પ્રેમ સંબંધોથી દૂર રહેવાનું એકમાત્ર કારણ ગેમોફોબિયા નથી.

લગ્ન અને પ્રણય સંબંધોથી દૂર રહેવું એ પણ કોઈની અંગત પસંદગી હોઈ શકે છે. આપણા દેશમાં આજીવન બ્રહ્મચર્ય જેવી પરંપરાઓ છે. એવા ઘણા લોકો છે જેમણે કોઈ ચોક્કસ હેતુ માટે જીવનભર લગ્ન ન કરવાનો નિર્ણય લીધો હોય છે. દેખીતી રીતે, આ ગેમોફોબિયા નથી.