2 કલાક પેહલાલેખક: ગૌરવ તિવારી
- કૉપી લિંક
વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ડબ્લ્યુએચઓ) અનુસાર, વિશ્વમાં 150 કરોડ લોકોને પેટમાં કૃમિ છે. આનો અર્થ એ છે કે સમગ્ર વિશ્વની વસ્તીના 24% લોકોને આ સમસ્યા છે. સામાન્ય રીતે, જે લોકો સ્વચ્છતાનું પાલન કરતા નથી અને ઓછી સ્વચ્છતાવાળા વિસ્તારોમાં રહે છે તેમને મુશ્કેલી પડે છે. ભારત જેવા વિકાસશીલ દેશમાં આ સમસ્યા સામાન્ય છે. તેના મોટાભાગના કિસ્સા બાળકોમાં જોવા મળે છે.
બાળકો સ્વચ્છતા પ્રત્યે સાવ અજાણ હોય છે. ખૂબ નાના બાળકો વારંવાર તેમના અંગૂઠાને ચૂસે છે. તેમને જે કંઈ પણ મળે છે, તે તેમના મોંમાં મૂકે છે અને તેને ચાવવાનો પ્રયાસ કરે છે. તેઓ ચોક અને માટીને ખોતરીને ખાય છે. જેના કારણે તેમના પેટમાં ગંદકી પહોંચે છે અને જે કૃમિનો ચેપ લગાવે છે.
પેટમાં રહેલા કૃમિ આપણે જે ખોરાક ખાઈએ છીએ તે ખાઈ જાય છે. શરીરમાંથી પોષક તત્વોને શોષી લે છે. તેથી જો પેટમાં કૃમિ હોય તો શરીરમાં પોષણની ઊણપ થાય છે. તે એનિમિયા, વજનમાં ઘટાડો અથવા નબળાઇનું કારણ બની શકે છે. રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી પડી શકે છે અને ઘણા રોગોનું જોખમ વધી શકે છે.
તેથી, આજે ‘ તબિયતપાણી‘ માં આપણે પેટના કીડાઓ વિશે વાત કરીશું. તમે એ પણ જાણી શકશો કે-
- તેના લક્ષણો શું છે?
- તેની ગૂંચવણો શું હોઈ શકે?
- શું તે માનસિક સ્વાસ્થ્યને અસર કરે છે?
- તેની સારવાર અને નિવારણનાં પગલાં શું છે?
પેટના કૃમિ
પેટના કૃમિ સામાન્ય છે. દુનિયાભરના લોકોને આ સમસ્યા છે. પેટમાં કૃમિ બાળકો અને તે લોકોમાં વધુ જોવા મળે છે જેઓ સ્વચ્છતાનું ધ્યાન રાખતા નથી અથવા તેને જાળવી શકતા નથી. આનાથી ઊલટી, ઉબકા અને ક્યારેક ઝાડા થઈ શકે છે. જો સમયસર સારવાર ન કરવામાં આવે તો તેના ગંભીર પરિણામો આવી શકે છે.
તેના લક્ષણો શું છે?
પેટમાં ઘણા પ્રકારના કૃમિ હોય છે. આમાંથી લગભગ 30% કિસ્સાઓમાં, કોઈ લક્ષણો દેખાતા નથી. કેટલાક લોકો ગુદાની આસપાસ ખંજવાળ અનુભવે છે. જ્યારે બાળકો ઊંઘમાં હોવા છતાં તેઓ વારંવાર ગુદાની આસપાસ ખંજવાળ કરે છે, મૂંઝવણ અનુભવે છે અને ઊંઘી શકતા નથી, તો તેમને પેટમાં કૃમિ હોઈ શકે છે.
ઘણી વખત બાળકો તેમનાં લક્ષણો સમજાવી શકતા નથી. તેથી માતાપિતાએ ધ્યાન આપવું જોઈએ. જો બાળક ઓછું ખાતું હોય, વારંવાર પેટમાં દુખાવાની ફરિયાદ કરતું હોય અને વજન ઘટતું હોય તો પેટમાં કૃમિ હોઈ શકે છે. આ સિવાય અન્ય કયાં લક્ષણો જોવા મળે છે, ગ્રાફિકમાં જુઓ.
તેની સારવાર શું છે?
પેટના કૃમિની સારવાર માટે કેટલીક કૃમિનાશક દવાઓ આપવામાં આવે છે. આના કારણે કૃમિ મરી જાય છે અને સ્ટૂલ સાથે બહાર આવે છે.
આ માટે કૃમિનાશક દવાઓ જેવી કે મેબેન્ડાઝોલ, આલ્બેન્ડાઝોલ, પીપેરાઝીન આપવામાં આવે છે. સરકાર આ દવાઓનું બાળકોને વિનામૂલ્યે વિતરણ કરે છે.
બાળકોને પેટમાં કૃમિ થાય ત્યારે દાદીમા લસણ, નારિયેળ તેલ અને તજ ખવડાવે છે. જેના કારણે પેટમાં રહેલા કીડા મરી જાય છે અને મળ સાથે બહાર આવે છે.
પેટમાં થતાં કૃમિથી બચવા શું કરવું?
જો તમે પેટના કીડાથી બચવા માગતા હો તો સ્વચ્છતા શ્રેષ્ઠ ઉપાય છે. આ સમસ્યા બાળકોમાં વારંવાર થતી હોવાથી તેમની સ્વચ્છતાનું ખાસ ધ્યાન રાખો.
પેટના કૃમિ સંબંધિત કેટલાક સામાન્ય પ્રશ્નો અને જવાબો
પ્રશ્ન: પેટના કૃમિ શોધવા માટે ડોકટરો કયા પરીક્ષણો કરે છે?
જવાબ: જો ડૉક્ટરને સામાન્ય ચેપની શંકા હોય, તો તે કોઈપણ પરીક્ષણ કર્યા વિના કૃમિનાશક દવા આપી શકે છે. જો તેમને લાગે છે કે ચેપ ગંભીર છે અને તેના કારણે ગૂંચવણો થઈ શકે છે, તો તેઓ કેટલાક પરીક્ષણો કરી શકે છે.
સ્ટૂલ ટેસ્ટ: સ્ટૂલમાં હાજર વોર્મ્સ અને તેમના ઇંડા ઓળખવામાં આવે છે.
બ્લડ ટેસ્ટઃ આના દ્વારા ઈન્ફેક્શનની જાણ થાય છે.
સ્કિન પ્રોબઃ જો ઈન્ફેક્શનને કારણે ત્વચા પર ખંજવાળ શરૂ થઈ ગઈ હોય, તો ડૉક્ટર સ્કિન ટેસ્ટ પણ કરાવી શકે છે.
પ્રશ્ન: શું બાળકોમાં દાંત પીસવાથી પેટના કીડા થાય છે?
જવાબ: આપણાં દાદીમા લાંબા સમયથી માનતા આવ્યા છે કે જો બાળક ઊંઘમાં દાંત પીસતું હોય તો તેના પેટમાં કીડા હોઇ શકે છે. આ એક સંપૂર્ણ દંતકથા નથી. સાયન્સ ડાયરેક્ટમાં પ્રકાશિત એક અભ્યાસ અનુસાર, ઘણી વખત બાળક પેટના કૃમિને કારણે રાત્રે ઊંઘી શકતું નથી. તે તણાવ વધારે છે અને દાંત પીસવા તરફ દોરી જાય છે. આમ છતાં, દાંત પીસવાનો સીધો સંબંધ પેટના કૃમિ સાથે નથી.
પ્રશ્ન: પેટમાં કૃમિના કારણે રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી પડી શકે છે?
જવાબ: હા, પેટમાં કૃમિ હોય તો રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી પડી શકે છે. આ જંતુઓ શરીરમાંથી પોષક તત્વોને શોષી લે છે, જેના કારણે શરીરને જરૂરી પોષણ મળતું નથી. તેથી શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી પડી જાય છે.
આ સિવાય ઈન્ફેક્શનને કારણે પેટમાં સોજો, દુખાવો, ઝાડા અને નબળાઈ પણ આવી શકે છે. આ રોગપ્રતિકારક શક્તિને પણ અસર કરી શકે છે અને અન્ય રોગોનું જોખમ વધારે છે.
પ્રશ્ન: પેટના કૃમિથી બાળકોના માનસિક સ્વાસ્થ્યને અસર થઈ શકે છે?
જવાબ: હા, પેટના કૃમિના કારણે બાળકો ચીડિયા થઈ શકે છે. ઘણી વખત, આ કારણે, તેઓ રાત્રે સૂઈ શકતા નથી અને આ તેમના તણાવને વધારી શકે છે. જો આ સમસ્યા લાંબા સમય સુધી ચાલુ રહે તો તેની અસર તેમના માનસિક વિકાસ પર પણ પડી શકે છે.
પ્રશ્ન: શું પુખ્ત વયના લોકોને પણ પેટમાં કૃમિ થઈ શકે છે?
જવાબ: હા, પુખ્ત વયના લોકોને પણ પેટમાં કૃમિ થઈ શકે છે. આ સમસ્યા મોટાભાગે પુખ્ત વયના લોકોમાં જોવા મળે છે જેઓ હેલ્ધી ડાયટ નથી લેતા. જે લોકો સ્વચ્છતાનું ધ્યાન રાખતા નથી અથવા જેમની રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી છે. જો કોઈ પુખ્ત વ્યક્તિ વારંવાર પેટમાં દુખાવો, પેટ ખરાબ, ભૂખ ન લાગવી, વજનમાં ઘટાડો, ભારે થાક અને ખંજવાળથી પીડાતો હોય, તો તેણે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ.
પ્રશ્ન: પેટમાં કૃમિ થવા સામાન્ય છે કે પછી તે ખૂબ જ ખતરનાક હોઈ શકે?
જવાબ: સામાન્ય રીતે પેટમાં કૃમિ થવા ખૂબ જ સામાન્ય બાબત છે. જેના કારણે ઊલટી કે ઝાડાનાં લક્ષણો દેખાઈ શકે છે. જે લોકોની રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી હોય અથવા લાંબા સમયથી આ સમસ્યા હોય, તેમના લક્ષણો ગંભીર હોઈ શકે છે.
આ નીચેની સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે:
- વજન ઘટી શકે છે.
- શરીરમાં પોષક તત્વોની ઊણપ સર્જાઈ શકે છે.
- શરીરમાં લોહીની ઊણપ ઊભી થઈ શકે છે.
- રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી પડી શકે છે.
