એમપી કેબિનેટમાંથી મોદી-શાહના 5 મેસેજ: કૈલાશ વિજયવર્ગીય, પ્રહલાદ પટેલ મોહનની અંડરમાં કેમ? ગોપાલ ભાર્ગવને કેમ છોડ્યા

‘અમે લોકો તો એવા છીએ કે રાજકારણમાં વિશ્વાસ રહેતો નથી…’ નવ મહિના પહેલાં ગોપાલ ભાર્ગવે પોતાના વિધાનસભા ક્ષેત્રમાં એક કાર્યક્રમમાં ભાવનાત્મક રીતે આ વાત કહી હતી. તેની આશંકા સાચી સાબિત થઈ. નવ વખતના ધારાસભ્ય ભાર્ગવ શિવરાજ સરકારના 10 મંત્રીઓમાં સામેલ છે જેમને નવી સરકારમાં સ્થાન મળ્યું નથી. દિલ્હીમાં મંત્રીઓના નામ નક્કી કરવામાં આવ્યા છે. કેબિનેટ દ્વારા વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અને ગૃહમંત્રી અમિત શાહ તરફથી સંકેત સ્પષ્ટ છે – ભાજપ હવે પરંપરાગત રાજનીતિથી આગળ વધી રહી છે. માત્ર સિનિયોરિટી પૂરતી નથી અને જુનિયરને નાના સમજવામાં નહીં આવે.

મધ્ય પ્રદેશના નવા મંત્રીમંડળની રચનાથી ઉભરી આવેલા 5 મેસેજને વિગતવાર સમજીએ…

1. ઘણી ચૂંટણીઓ જીતી, હજુ પણ મંત્રી નહીં… હવે સિનિયોરિટી પોસ્ટની કોઈ ગેરંટી નથી

શિવરાજ સરકારમાં મંત્રી રહેલા 19 ચહેરાએ વિધાનસભા ચૂંટણી જીતી હતી. જેમાં મોહન યાદવ, જગદીશ દેવરા અને રાજેન્દ્ર શુક્લાનો પણ સમાવેશ થાય છે. યાદવ મુખ્યમંત્રી છે. દેવરા અને શુક્લા નાયબ મુખ્યમંત્રી. બાકીના 16માંથી માત્ર 6ને કેબિનેટમાં સ્થાન મળ્યું છે. 10 મંત્રીઓ પદના શપથ લેવાના કોલની રાહ જોતા રહ્યા. આ તમામ 10 ચૂંટણી રાજકારણના ‘વરિષ્ઠ’ ખેલાડીઓ છે. તેમની વચ્ચે એક પણ એવો નથી કે જેણે ઓછામાં ઓછી ચાર ચૂંટણી જીતી ન હોય. સંકેત સ્પષ્ટ છે – સિનિયોરીટી હવે પદની ગેરંટી નથી. નવાને તક આપવા માટે જૂનાને દૂર કરી નાખવામાં આવશે.

2. સીએમના દાવેદાર હતા, મંત્રી બનાવ્યા… પાર્ટીની જરૂરિયાત મુજબ કામ મળશે

‘હું માત્ર ધારાસભ્ય બનવા નથી આવ્યો. પાર્ટી મને આના કરતાં પણ મોટી જવાબદારી આપશે. ભાજપના રાષ્ટ્રીય મહાસચિવ કૈલાશ વિજયવર્ગીયએ ઈન્દોર-1માં ચૂંટણી પ્રચાર દરમિયાન આ વાત કહીને પોતાની ‘લાગણીઓ’ વ્યક્ત કરી હતી. તેમના પદ અને કદ પ્રમાણે તેઓ મુખ્યમંત્રી પદના સ્વાભાવિક દાવેદાર હતા. ડો.મોહન યાદવ મુખ્યમંત્રી બન્યા અને જગદીશ દેવરા અને રાજેન્દ્ર શુક્લા નાયબ મુખ્યમંત્રી બન્યા પછી સૌથી મોટી ચર્ચા વિજયવર્ગીયની નવી જવાબદારીને લઈને થઈ હતી. કારણ કે સવાલ એ પણ ઉઠી રહ્યો હતો કે શું તેઓ મોહન યાદવની ટીમમાં સામેલ થશે કે કેમ? રાજકારણમાં તેમનાથી જુનિયરની ટીમમાં કામ કરશે? તેમને મંત્રી બનાવીને પાર્ટીએ સંદેશ આપ્યો કે તેમની ઉંચાઈને બદલે પાર્ટીની જરૂરિયાત મુજબ કામ આપવામાં આવશે. કેન્દ્રીય મંત્રી અને હવે મોહન સરકારમાં મંત્રી રહેલા પ્રહલાદ પટેલ સાથે પણ આવું જ થયું.

3. તેઓ પ્રથમ વખતના મંત્રી હતા, છતાં તેમને હટાવવામાં આવ્યા.. પરફોર્મન્સ આપવું જરૂરી છે

મંદસૌર જિલ્લાના જાવડના ધારાસભ્ય ઓમપ્રકાશ સકલેચા અગાઉની શિવરાજ સરકારમાં પ્રથમ વખત મંત્રી બન્યા હતા. તેમની પાસે સૂક્ષ્મ, લઘુ અને મધ્યમ ઉદ્યોગો, વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજી વિભાગ હતો, પરંતુ તેમનો વિભાગ જાણે ખોવાઈ ગયો. સ્ટાર્ટ અપને વિસ્તૃત કરવા માટે કેટલાક કામ કરવામાં આવ્યા હતા પરંતુ બધું માત્ર ‘સૂક્ષ્મ’ સાબિત થયું. સ્ટેટ સ્ટાર્ટઅપ રેટિંગ 2021માં ગુજરાત, કર્ણાટક અને મેઘાલય શ્રેષ્ઠ પ્રદર્શન કરનારા હતા. યુપીની સિરિઝ પણ એમપીથી ઉપર હતી. જ્યારે સૌર ઊર્જાના ક્ષેત્રમાં ઘણો અવકાશ છે ત્યારે પુનઃપ્રાપ્ય ઉર્જા વિભાગ અને પર્યાવરણ મંત્રી હરદીપ સિંહ ડુંગ કંઈપણ ‘નવું’ કરી શક્યા નહીં. હવે આ બંને મંત્રી નથી.

4. ક્વોટામાંથી આવ્યા, છતાં આ વખતે કોઈ સ્થાન નહીં… ‘કલંક’ ગમે તે હોય, તે સ્વીકાર્ય નથી

શિવરાજ સરકારમાં આદિવાસી મહિલા ચહેરો મીના સિંહ પર ભ્રષ્ટાચારના ગંભીર આરોપોનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. ખુદ આદિવાસીઓ તરફથી આક્ષેપો પણ કરવામાં આવ્યા હતા. લોકો રસ્તા પર ઉતરી આવ્યા હતા. મક્કમ રહ્યા. મંત્રી સામે આંદોલન થયું એટલે પોલીસે કડકાઈની હદ વટાવી દીધી. પરિણામ: નિયંત્રણમાં આવવાને બદલે વિરોધ વધુ હિંસક બન્યો. અથડામણ એવી હતી કે 21 પોલીસકર્મીઓ ઘાયલ થયા હતા. બિસાહુલાલ પણ આદિવાસી ક્વોટામાંથી આવે છે. કોંગ્રેસમાંથી આવ્યા હતા. મહિલાઓ વિશે તેમની વાંધાજનક ટિપ્પણીઓને કારણે પાર્ટીને બેકફૂટ પર આવવું પડ્યું હતું. આ વખતે બંને બહાર છે.

5. પહેલીવાર ધારાસભ્ય બન્યા, મંત્રી બન્યા… જૂની ધારણાનો અંત આવ્યો

પહેલીવાર ધારાસભ્ય બની શકે છે મંત્રી. છત્તીસગઢમાં કેબિનેટની રચના દરમિયાન આપવામાં આવેલા સંદેશ બાદ મધ્યપ્રદેશના પ્રથમ વખતના ધારાસભ્યોમાં આશા જાગી છે. સસ્પેન્સ તો એ જ હતું કે કોનું નસીબ ખુલશે? નવા ચૂંટાયેલા ધારાસભ્યો રાધા સિંહ, સંપતિયા ઉઇકે અને પ્રતિમા બાગરી, નરેન્દ્ર શિવાજી પટેલ અને દિલીપ અહિરવાર મંત્રી બન્યા. પ્રતિમા સૌથી નાનાં (35 વર્ષ) મંત્રી છે. તેમની પસંદગીમાં જ્ઞાતિ સમીકરણની સાથે વ્યક્તિગત પ્રોફાઇલને પણ ધ્યાનમાં લેવામાં આવી છે. પાંચમાંથી બે પોસ્ટ ગ્રેજ્યુએટ છે, એક સ્નાતક છે અને એક એન્જિનિયર છે. સંકેત સ્પષ્ટ છે, નવા લોકોને તક મળશે, પરંતુ તેમની યોગ્યતા પણ ધ્યાનમાં લેવામાં આવશે.

પાંચ પ્રશ્નોના જવાબમાં જાણો કેબિનેટ વિશે 5 ખાસ વાતો…

1. વિજયવર્ગીય અને પ્રહલાદને મંત્રીમંડળમાં સ્થાન કેમ મળ્યું?

બંનેને મુખ્યમંત્રી પદના દાવેદાર માનવામાં આવતા હતા, પરંતુ ડો.મોહન યાદવને મુખ્યમંત્રી બનાવ્યા બાદ બંનેની પાસે મંત્રી પદ સિવાય બીજો કોઈ વિકલ્પ નહોતો. બંનેને મહત્વના વિભાગો મળશે તે પણ નિશ્ચિત છે. વિજયવર્ગીયને ટૂંક સમયમાં જ રાષ્ટ્રીય મહાસચિવની જવાબદારીમાંથી મુક્ત કરવામાં આવશે. મંત્રી પદના શપથ લીધા બાદ તેઓ પહેલેથી જ કહી ચૂક્યા છે- રાજીનામું તૈયાર છે.

2. કેબિનેટમાં પ્રાદેશિક સંતુલન શું છે?

આ વખતે તમામ ક્ષેત્રો પર સમાન ધ્યાન આપવામાં આવ્યું છે. મુખ્ય પ્રધાન અને નાયબ મુખ્ય પ્રધાન ઉપરાંત માલવા-નિમારના સાત પ્રધાનો છે. ભોપાલ-નર્મદાપુરમને આ વખતે છ મંત્રી મળ્યા છે. છેલ્લી વખતે ફક્ત પાંચ જ હતા. બઘેલખંડ ન તો ખોટમાં હતું ન નફામાં. ગત વખતે ચાર મંત્રી હતા, આ વખતે પણ માત્ર ચારને જ તક મળી છે – રાજેન્દ્ર શુક્લા, રાધા સિંહ, પ્રતિમા બાગરી અને દિલીપ જયસ્વાલ. મહાકૌશલને આ વખતે ચોક્કસ ફાયદો થયો છે. શિવરાજ સરકારમાં રાજ્ય મંત્રી (સ્વતંત્ર હવાલો) રામકિશોર કંવર એક જ મંત્રી હતા, આ વખતે પ્રહલાદ પટેલ, રાકેશ સિંહ, સંપતિયા ઉઇકે અને રાવ ઉદય પ્રતાપ સિંહ. બુંદેલખંડમાંથી ગોવિંદ સિંહ રાજપૂત, લખન પટેલ, દિલીપ અહિરવાર અને ધર્મેન્દ્ર લોધીને મંત્રી બનાવવામાં આવ્યા છે.

3.લોકસભાની ચૂંટણીમાં કેટલી કાળજી રાખવામાં આવી?

કેબિનેટની વાત કરીએ તો આ ફોર્મ્યુલા પણ ચર્ચાઈ રહી હતી કે લોકસભાની સીટો પ્રમાણે મંત્રી બનાવવામાં આવશે, પરંતુ એવું કંઈ જોવા મળ્યું નથી. જે વિધાનસભા ક્ષેત્રમાંથી મુખ્યમંત્રી, બે નાયબ મુખ્યમંત્રી અને 28 મંત્રીઓ આવે છે, તે માત્ર 22 લોકસભા બેઠકોને આવરી લે છે. રતલામ અને હોશંગાબાદ સંસદીય મતવિસ્તારમાંથી ત્રણ-ત્રણ મંત્રી બનાવવામાં આવ્યા છે. ગ્વાલિયર, દમોહ, રાજગઢ અને ઈન્દોર સંસદીય મતવિસ્તારમાંથી બે-બે મંત્રી બનાવવામાં આવ્યા છે. દેખીતી રીતે લોકસભા બેઠકોની ફોર્મ્યુલાને કોઈ મહત્વ આપવામાં આવ્યું ન હતું. કારણઃ લોકસભા ચૂંટણીમાં મોદી જ એકમાત્ર ચહેરો હશે.

4. મંત્રીમંડળમાં મહિલાઓનો હિસ્સો શું છે?

આ વખતે પાંચ મહિલાઓને મંત્રી બનાવવામાં આવ્યાં છે. બે નાયબ મુખ્યમંત્રી સહિત 30 મંત્રીઓ છે. આ હિસાબે કેબિનેટમાં મહિલાઓની ભાગીદારી 17 ટકા છે. શિવરાજ સરકારમાં ત્રણ મહિલા પ્રધાનો હતાં, જ્યારે 33 પ્રધાનો હતા. એટલે કે કુલ હિસ્સો માત્ર નવ ટકા હતો.

5. કેબિનેટમાં સૌથી આશ્ચર્યજનક બાબત શું હતી?

શિવરાજ સરકારમાં અર્બન એડમિનિસ્ટ્રેશન મિનિસ્ટર રહી ચૂકેલા ભૂપેન્દ્ર સિંહનું નામ નથી. તેમના સિવાય ગોપાલ ભાર્ગવને મંત્રી ન બનાવવો એ પણ ચોંકાવનારો નિર્ણય છે. બંને સાગર જિલ્લામાંથી આવે છે. બંને વચ્ચે રાજકીય હરિફાઈ સ્વાભાવિક છે.