નવી દિલ્હી2 કલાક પેહલા
- કૉપી લિંક
BBCની ડોક્યુમેન્ટ્રી સીરિઝ ‘ઈન્ડિયાઃ ધ મોદી ક્વેશ્ચન’ પર કેન્દ્ર સરકારના પ્રતિબંધના મામલે સોમવારે સુપ્રીમ કોર્ટમાં સુનાવણી હાથ ધરવામાં આવી હતી.
જસ્ટિસ સંજીવ ખન્ના અને જસ્ટિસ સંજય કુમારની બેંચે કહ્યું- આ મામલે વિચાર કરવાની જરૂર છે. 10 મિનિટમાં આનો સામનો કરી શકાતો નથી.
બેંચે કેન્દ્ર સરકારને ચુકાદાનો મૂળ રેકોર્ડ રજૂ કરવા ફેબ્રુઆરી 2023ના આદેશનું પાલન કરવાનો નિર્દેશ આપ્યો હતો.
બેંચનો આ નિર્દેશ વરિષ્ઠ પત્રકાર એન રામ, ટીએમસી સાંસદ મહુઆ મોઇત્રા, એડવોકેટ પ્રશાંત ભૂષણ-એમએલ શર્માની અરજીઓ પર આવ્યો છે. ડોક્યુમેન્ટ્રી પર પ્રતિબંધ મૂકવાના કેન્દ્ર સરકારના નિર્ણયને બધાએ પડકાર્યો છે.
આ સાથે બેંચે અરજદારોને બે સપ્તાહમાં કાઉન્ટર એફિડેવિટ દાખલ કરવાની પરવાનગી આપી છે. આ કેસની અંતિમ સુનાવણી જાન્યુઆરી 2025માં થવાની છે.
BBCની ડોક્યુમેન્ટ્રી સીરિઝ ‘ઈન્ડિયાઃ ધ મોદી ક્વેશ્ચન’ 2002ના ગુજરાત રમખાણો પર આધારિત છે. તે જાન્યુઆરી 2023 માં પ્રકાશિત થયું હતું, પરંતુ કેન્દ્ર સરકારે તેના સ્ક્રીનિંગ પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો.
BBC પર આરોપ છે કે PM નરેન્દ્ર મોદીની છબી ખરાબ કરવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવી રહ્યો છે. ગુજરાત રમખાણો વખતે નરેન્દ્ર મોદી ગુજરાતના CM હતા.
આ સ્ક્રીન શોટ BBCની ડોક્યુમેન્ટ્રીનો છે. તેના પ્રથમ એપિસોડમાં, નરેન્દ્ર મોદીના ગુજરાતના CM તરીકેના કાર્યકાળ દરમિયાનના કેટલાક ઇન્ટરવ્યુ બતાવવામાં આવ્યા હતા.
કોર્ટરૂમ લાઈવ….
સોલિસિટર જનરલ તુષાર મહેતા: સરકારે તેનો જવાબ દાખલ કર્યો નથી અને હજુ બે અઠવાડિયાની જરૂર છે.
અરજદારોના વકીલઃ મહેતાની અરજી સામે વાંધો ઉઠાવતા તેમણે કહ્યું- સરકાર જાણે છે કે તેણે જવાબ દાખલ કરવાનો છે, પરંતુ તેણે હજુ સુધી આવું કર્યું નથી. આ એક વહીવટી નિર્ણય હતો અને કેન્દ્ર દ્વારા જવાબ દાખલ કર્યા વિના પણ કોર્ટ આગળ વધી શકે છે.
જસ્ટિસ ખન્નાઃ કોર્ટે આ મામલે કેન્દ્રનો જવાબ જોવાની જરૂર છે. 3 ફેબ્રુઆરી, 2023 ના રોજ સુપ્રીમ કોર્ટે કેન્દ્ર સરકારને તેના નિર્ણય સાથે સંબંધિત મૂળ રેકોર્ડ્સ રજૂ કરવાનો નિર્દેશ આપ્યો હતો અને અરજીઓના બેચ પર નોટિસ જારી કરી હતી.
અરજદારો માટે વકીલ: સરકારે ડોક્યુમેન્ટ્રીને રોકવા માટે IT (મધ્યસ્થી માર્ગદર્શિકા અને ડિજિટલ મીડિયા એથિક્સ કોડ) નિયમો 2021 હેઠળ કટોકટીની સત્તાઓનો ઉપયોગ કર્યો હતો. ડોક્યુમેન્ટ્રી ‘ઇન્ડિયાઃ ધ મોદી ક્વેશ્ચન’ પરનો પ્રતિબંધ દૂષિત, મનસ્વી અને ગેરબંધારણીય છે.
અરજદારોએ Twitter (X)-Googleને પક્ષ બનાવ્યો અરજદારોએ ટ્વિટર કોમ્યુનિકેશન્સ ઈન્ડિયા પ્રાઈવેટ લિમિટેડ (હવે X) અને ગૂગલ એલએલસીને તેમની સોશિયલ મીડિયા પોસ્ટ્સ પુનઃસ્થાપિત કરવા માટે નિર્દેશોની માંગણી કરી.
તેમણે કહ્યું- કલમ 69A હેઠળ જાહેર પ્રવેશને રોકવા માટેના નિર્દેશો આપવાની એક્ઝિક્યુટિવની સત્તા ભારતની સાર્વભૌમત્વ અને અખંડિતતા, ભારતની રક્ષા, રાજ્યની સુરક્ષા, વિદેશી રાજ્યો સાથેના મૈત્રીપૂર્ણ સંબંધોને લગતા કોઈપણ ગંભીર અપરાધ માટે મર્યાદિત છે. અથવા જાહેર હુકમ ઉશ્કેરણી અટકાવવા માટે મર્યાદિત છે.
અરજદારોએ જણાવ્યું હતું કે, બીબીસી ડોક્યુમેન્ટ્રીની સામગ્રી બંધારણની કલમ 19(1)(એ) (ભાષણ અને અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતા) હેઠળ સુરક્ષિત છે અને સીરિઝની સામગ્રી કલમ 19(2)માં સમાવિષ્ટ કોઈપણ પ્રતિબંધો હેઠળ આવતી નથી.
અરજીમાં IT મંત્રાલયના સચિવના પ્રતિબંધને પડકારવામાં આવ્યો અરજીમાં સૂચના અને પ્રસારણ મંત્રાલય (IT મંત્રાલય)ના સચિવ દ્વારા લાદવામાં આવેલા પ્રતિબંધને પડકારવામાં આવ્યો છે. આઈટી નિયમોના નિયમ 16 હેઠળ, ટ્વિટર ઈન્ડિયાને બીબીસી ડોક્યુમેન્ટ્રીના યુટ્યુબ વીડિયોની લિંક ધરાવતી 50 ટ્વીટ્સને બ્લોક કરવા માટે સૂચનાઓ જારી કરવામાં આવી હતી. પરિણામે, પ્રશાંત ભૂષણની ટ્વિટ અને ટીએમસી સાંસદ મહુઆ મોઇત્રા દ્વારા શેર કરાયેલ URL લિંક્સ દૂર કરવામાં આવી હતી.
અરજીમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, માહિતી અને પ્રસારણ મંત્રાલયના સચિવે IT નિયમો 2021ના નિયમ 13(2) હેઠળ અધિકૃત અધિકારી તરીકે તેમની સત્તા હેઠળ સૂચનાઓ જારી કરી હતી. નિર્દેશો પ્રથમ દૃષ્ટિએ ગેરકાયદેસર છે કારણ કે તે બોમ્બે હાઈકોર્ટ દ્વારા પસાર કરવામાં આવેલા વચગાળાના આદેશનું સીધું ઉલ્લંઘન છે.
કોર્ટના આદેશમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ડોક્યુમેન્ટ્રીનો પહેલો એપિસોડ 17 જાન્યુઆરીએ ટેલિકાસ્ટ કરવામાં આવ્યો હતો જ્યારે બીજો એપિસોડ 24 જાન્યુઆરીએ ટેલિકાસ્ટ કરવામાં આવ્યો હતો. 21 જાન્યુઆરી, 2023 ના રોજ, સરકારે વિવાદાસ્પદ ડોક્યુમેન્ટ્રીની લિંક્સ શેર કરતી ઘણી YouTube વિડિઓઝ અને ટ્વિટર (હવે X) પોસ્ટ્સને અવરોધિત કરવા સૂચનાઓ જારી કરી હતી.
પહેલો એપિસોડ 17 જાન્યુઆરીએ ટેલિકાસ્ટ કરવામાં આવ્યો હતો, સરકારે બીજા દિવસે તેને હટાવી દીધો ખરેખર, બીબીસીએ 17 જાન્યુઆરી 2023ના રોજ યુટ્યુબ પર ‘ધ મોદી ક્વેશ્ચન’ ડોક્યુમેન્ટ્રીનો પહેલો એપિસોડ રિલીઝ કર્યો હતો. બીજો એપિસોડ 24 જાન્યુઆરીએ રિલીઝ થવાનો હતો. આ પહેલા પણ કેન્દ્ર સરકારે યુટ્યુબ પરથી પહેલો એપિસોડ હટાવી દીધો હતો.
પહેલા એપિસોડના વર્ણનમાં એવું લખવામાં આવ્યું હતું કે આ ડોક્યુમેન્ટ્રી ભારતીય વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અને મુસ્લિમ લઘુમતીઓ વચ્ચેના તણાવને દર્શાવે છે. ગુજરાતમાં 2002ના રમખાણોમાં નરેન્દ્ર મોદીની ભૂમિકા અંગેના દાવાની તપાસ કરે છે.
ભારત સરકારે આ ડોક્યુમેન્ટ્રીને વડાપ્રધાન મોદી અને દેશ વિરુદ્ધનો દુષ્પ્રચાર ગણાવ્યો હતો. વિદેશ મંત્રાલયના પ્રવક્તા અરિંદમ બાગચીએ કહ્યું હતું કે અમને ખબર નથી કે આ દસ્તાવેજી પાછળનો એજન્ડા શું છે, પરંતુ તે નિષ્પક્ષ નથી. આ વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી વિરુદ્ધ પ્રચાર છે.
ગુજરાતમાં 2002ના રમખાણોને લઈને સુપ્રીમ કોર્ટે SITની રચના કરી હતી. સમિતિને રમખાણોમાં નરેન્દ્ર મોદીની સંડોવણી મળી નથી. SITએ કહ્યું હતું કે મોદી વિરુદ્ધ કોઈ પુરાવા મળ્યા નથી. જૂન 2022માં સુપ્રીમ કોર્ટે મોદીને SIT દ્વારા આપવામાં આવેલી ક્લીનચીટને સાચી ગણાવી હતી.
યુકેના સાંસદે કહ્યું હતું કે- ડોક્યુમેન્ટ્રી નિષ્પક્ષ નથી યુકેના સાંસદ લોર્ડ રામી રેન્જરે 18 જાન્યુઆરીએ બીબીસી ડોક્યુમેન્ટ્રી અંગે ટ્વીટ કર્યું હતું (હવે x પોસ્ટ કર્યું છે).
તેમણે બીબીસીને કહ્યું- તમે ભારતના 100 કરોડથી વધુ લોકોની ભાવનાઓને ઠેસ પહોંચાડી છે. લોકતાંત્રિક રીતે ચૂંટાયેલા વડાપ્રધાન, ભારતીય પોલીસ અને ભારતીય ન્યાયતંત્રની ભાવનાઓને ઠેસ પહોંચી છે. અમે ગુજરાત રમખાણોની નિંદા કરીએ છીએ, પરંતુ તમારા પક્ષપાતી અહેવાલની પણ ટીકા કરીએ છીએ.
ડોક્યુમેન્ટ્રી વિવાદ 24 જાન્યુઆરી 2023: JNUમાં ડોક્યુમેન્ટ્રી જોઈ રહેલા વિદ્યાર્થીઓ પર પથ્થરમારો
24 જાન્યુઆરીએ જેએનયુમાં આખી રાત અરાજકતા જોવા મળી હતી. વિદ્યાર્થી સંઘે કહ્યું કે તેઓ ડોક્યુમેન્ટ્રીનું સ્ક્રીનીંગ નથી કરી રહ્યા, પરંતુ મોબાઈલ પર જોઈ રહ્યા છે. તેને જોવા પર કોઈ પ્રતિબંધ નથી, તો પછી વીજળી અને ઇન્ટરનેટ કેમ કાપવામાં આવ્યા?
જવાહરલાલ નેહરુ યુનિવર્સિટી (JNU)માં 24 જાન્યુઆરી 2023ના રોજ આ ડોક્યુમેન્ટ્રીના સ્ક્રીનિંગને લઈને હોબાળો થયો હતો. જ્યારે યુનિવર્સિટીને સમાચાર મળ્યા કે વિદ્યાર્થી સંઘ કાર્યાલયમાં એક ડોક્યુમેન્ટ્રી દેખાડવામાં આવી રહી છે, ત્યારે ત્યાંની વીજળી અને ઈન્ટરનેટ બંધ થઈ ગયું.
આ પછી પણ વિદ્યાર્થીઓ સહમત ન થયા અને ડોક્યુમેન્ટ્રી મોબાઇલ પર ડાઉનલોડ કરવા માટે QR કોડ શેર કર્યો. વિવાદ એટલો વધી ગયો કે ડોક્યુમેન્ટ્રી જોઈ રહેલા વિદ્યાર્થીઓ પર મોડી રાત્રે પથ્થરમારો કરવામાં આવ્યો. પથ્થરમારો કોણે કર્યો તે જાણી શકાયું નથી. હુમલાખોરો અંધારાનો લાભ લઈ ફરાર થઈ ગયા હતા.
25 જાન્યુઆરી: જામિયા યુનિવર્સિટીમાં 7 વિદ્યાર્થીઓની અટકાયત
જામિયા યુનિવર્સિટીમાં ડોક્યુમેન્ટ્રીના સ્ક્રીનિંગને લઈને પોલીસે 7 વિદ્યાર્થીઓની અટકાયત કરી હતી.
જામિયામાં વિવાદાસ્પદ ડોક્યુમેન્ટ્રીનું સ્ક્રીનીંગ કરવા બદલ પોલીસે 7 વિદ્યાર્થીઓની અટકાયત કરી હતી. તેમના પર વાતાવરણ બગાડવાનો પ્રયાસ કરવાનો આરોપ હતો. SFI એ વિદ્યાર્થીઓની મુક્તિ સુધી સ્ક્રીનિંગ મોકૂફ રાખ્યું હતું. યુનિવર્સિટીના ચીફ પ્રોક્ટરની ફરિયાદના આધારે તેમની અટકાયત કરવામાં આવી હતી.
જામિયાના વાઇસ ચાન્સેલર નજમા અખ્તરે કહ્યું હતું કે વિવાદાસ્પદ ડોક્યુમેન્ટ્રીના સ્ક્રીનિંગને લઈને વિદ્યાર્થી સંગઠન SFIએ યુનિવર્સિટી કેમ્પસનું વાતાવરણ બગાડવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો. અમે આવા કોઈ કામને મંજૂરી આપીશું નહીં.
25 જાન્યુઆરી: પુડુચેરી યુનિવર્સિટીમાં બીબીસી ડોક્યુમેન્ટ્રી બતાવવાને લઈને અથડામણ થઈ
પુડુચેરી યુનિવર્સિટીમાં બીબીસી ડોક્યુમેન્ટ્રીના સ્ક્રીનિંગને લઈને વિદ્યાર્થીઓ વચ્ચે ઘર્ષણ થયું હતું.
પુડુચેરી પીએમ મોદી પર બીબીસીની ડોક્યુમેન્ટ્રી બુધવારે (25 જાન્યુઆરી) યુનિવર્સિટીમાં બતાવવામાં આવી હતી. આ પછી વિદ્યાર્થીઓના બે સંગઠનો વચ્ચે ઘર્ષણ થયું હતું. યુનિવર્સિટી પ્રશાસને સાવચેતીના પગલા તરીકે વીજળી અને વાઈફાઈ બંધ કરી દીધી હતી, ત્યારબાદ વિદ્યાર્થીઓના એક જૂથે ફોન અને લેપટોપ પર ડોક્યુમેન્ટ્રી જોઈ હતી.
25 જાન્યુઆરી: પંજાબ યુનિવર્સિટીમાં ડોક્યુમેન્ટ્રીને લઈને હોબાળો
કોંગ્રેસના વિદ્યાર્થી સંગઠન એનએસયુઆઈએ ચંદીગઢ સ્થિત પંજાબ યુનિવર્સિટીમાં આ ડોક્યુમેન્ટ્રીનું સ્ક્રીનિંગ આયોજિત કર્યું હતું.
પંજાબ યુનિવર્સિટી (PU)ના સ્ટુડન્ટ સેન્ટરમાં 25 જાન્યુઆરીએ વિવાદાસ્પદ ડોક્યુમેન્ટ્રી ચલાવવાને લઈને હંગામો થયો હતો. NSUIએ આ ડોક્યુમેન્ટ્રી ભજવી હતી. તેને જોવા માટે ઘણા વિદ્યાર્થીઓ ઉમટી પડ્યા હતા. દરમિયાન યુનિવર્સિટી સત્તાવાળાને આ વાતનો પવન ફૂંકાયો હતો અને પ્રોજેક્ટર પર વગાડવામાં આવતી ડોક્યુમેન્ટ્રી તાત્કાલિક બંધ કરી દેવામાં આવી હતી. આ પહેલા લગભગ અડધી ડોક્યુમેન્ટ્રી પ્લે થઈ ચૂકી છે.
26 જાન્યુઆરી: કેરળ કોંગ્રેસ પ્રજાસત્તાક દિવસ પર ડોક્યુમેન્ટ્રી બતાવે છે કેરળ કોંગ્રેસે પ્રજાસત્તાક દિન નિમિત્તે વિવાદાસ્પદ બીબીસી ડોક્યુમેન્ટ્રી દર્શાવી હતી. કેરળ પ્રદેશ કોંગ્રેસ કમિટી (KPCC) દ્વારા તિરુવનંતપુરમના શંકુમુઘમ બીચ પર સ્ક્રીનિંગનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. પાર્ટીએ કહ્યું હતું કે આ ડોક્યુમેન્ટ્રી શક્ય તેટલા લોકોને બતાવવામાં આવી શકે છે, તેથી તેને બીચ પર દર્શાવવામાં આવી હતી.
26 જાન્યુઆરી: હૈદરાબાદ યુનિવર્સિટીમાં SFI અને ABVP વચ્ચે હંગામો 26 જાન્યુઆરીએ હૈદરાબાદ યુનિવર્સિટીમાં સ્ટુડન્ટ્સ ફેડરેશન ઓફ ઈન્ડિયા (SFI) અને અખિલ ભારતીય વિદ્યાર્થી પરિષદ (ABVP) વચ્ચે આ ડોક્યુમેન્ટ્રીને લઈને વિવાદ થયો હતો. SFI એ 400 થી વધુ વિદ્યાર્થીઓને વિવાદાસ્પદ ડોક્યુમેન્ટ્રી બતાવી. તેના જવાબમાં, આરએસએસની વિદ્યાર્થી પાંખ અને એબીવીપીના કાર્યકરોએ યુનિવર્સિટી કેમ્પસમાં ‘ધ કાશ્મીર ફાઇલ્સ’ ડોક્યુમેન્ટ્રી દર્શાવી હતી.
આ તસવીર SFI દ્વારા સોશિયલ મીડિયા પર શેર કરવામાં આવી હતી, જેમાં હૈદરાબાદના વિદ્યાર્થીઓ બીબીસી ડોક્યુમેન્ટ્રી જોતા જોવા મળ્યા હતા.
એબીવીપીના કાર્યકરોએ યુનિવર્સિટી પ્રશાસન પર બીબીસીની ડોક્યુમેન્ટ્રીને કેમ્પસમાં બતાવવાની મંજૂરી આપવાનો આરોપ લગાવ્યો હતો. જેના વિરોધમાં કાર્યકરોએ યુનિવર્સિટીના મુખ્ય દ્વાર પર દેખાવો કર્યા હતા. તેમણે કહ્યું હતું કે જ્યારે સરકારે બીબીસીની ડોક્યુમેન્ટ્રી પર પ્રતિબંધ મૂક્યો છે તો પછી તેને કેમ્પસમાં બતાવવાની મંજૂરી કેવી રીતે આપવામાં આવી.
આ પહેલા 21 જાન્યુઆરીએ પણ વિદ્યાર્થીઓના એક જૂથે હૈદરાબાદ યુનિવર્સિટીના કેમ્પસમાં ડોક્યુમેન્ટ્રીનું સ્ક્રીનિંગ આયોજિત કર્યું હતું. વિદ્યાર્થીઓએ આ માટે ન તો યુનિવર્સિટી પ્રશાસનને જાણ કરી કે ન તો મંજૂરી લીધી. મામલો સામે આવ્યા બાદ યુનિવર્સિટીના અધિકારીઓએ કાર્યવાહી કરી હતી.
27 જાન્યુઆરી: દિલ્હી યુનિવર્સિટીમાં હોબાળો
પ્રોગ્રેસિવ સ્ટુડન્ટ્સ ફોરમે ડોક્યુમેન્ટ્રી સ્ક્રીનિંગ વિશે માહિતી આપવા માટે આ પોસ્ટર બહાર પાડ્યું હતું.
27 જાન્યુઆરીએ દિલ્હી યુનિવર્સિટી (DU)ના વિદ્યાર્થીઓ અને પોલીસ વચ્ચે ડોક્યુમેન્ટ્રીના સ્ક્રીનિંગને લઈને ઘર્ષણ થયું હતું. વિદ્યાર્થીઓએ કહ્યું કે તેઓ આ ડોક્યુમેન્ટ્રી જોવા માંગે છે, જોકે પોલીસ તેમને જોવાની પરવાનગી આપી રહી નથી. તે જ સમયે, પોલીસે કહ્યું કે આ ડોક્યુમેન્ટ્રી પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો છે, તેથી તેના સ્ક્રીનિંગને મંજૂરી આપી શકાય નહીં.
પોલીસે કહ્યું હતું કે દિલ્હી યુનિવર્સિટીની આર્ટસ ફેકલ્ટી પાસે કલમ 144 લાગુ છે. અહીં ભીડને એકઠી કરવાની મંજૂરી આપી શકાય નહીં. હંગામા બાદ કેટલાક વિદ્યાર્થીઓની અટકાયત કરવામાં આવી હતી.
29 જાન્યુઆરી: ટાટા ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ સોશિયલ સાયન્સ, મુંબઈમાં હંગામો
TISS ના પ્રોગ્રેસિવ સ્ટુડન્ટ્સ ફોરમે શનિવારે સાંજે 7 વાગ્યે ડોક્યુમેન્ટ્રી દર્શાવવાની જાહેરાત કરી હતી. અખિલ ભારતીય વિદ્યાર્થી પરિષદ અને ભારતીય જનતા યુવા મોરચાએ તેનો વિરોધ કર્યો હતો.
29 જાન્યુઆરીએ મુંબઈની ટાટા ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ સોશિયલ સાયન્સ (TISS)માં ડોક્યુમેન્ટ્રીના સ્ક્રીનિંગને લઈને હોબાળો થયો હતો. સંસ્થાના પ્રતિબંધ છતાં, 200 થી વધુ વિદ્યાર્થીઓએ ફોન અને લેપટોપ પર ડોક્યુમેન્ટ્રી જોઈ.
ટીઆઈએસએસના પ્રોગ્રેસિવ સ્ટુડન્ટ્સ ફોરમે સાંજે 7 વાગ્યે ડોક્યુમેન્ટ્રીના સ્ક્રીનિંગની જાહેરાત કરી હતી. અખિલ ભારતીય વિદ્યાર્થી પરિષદ અને ભારતીય જનતા યુવા મોરચાએ તેનો વિરોધ કર્યો હતો.
આ પછી, પોલીસે આ મામલામાં હસ્તક્ષેપ કર્યો અને કહ્યું કે TISSમાં ડોક્યુમેન્ટ્રીનું સ્ક્રીનિંગ થશે નહીં. આ પછી વિદ્યાર્થીઓએ 9 લેપટોપ અને ફોન પર ડોક્યુમેન્ટ્રી જોઈ.
