ઇમ્ફાલ4 કલાક પેહલા
- કૉપી લિંક
ગુરૂવાર-શુક્રવારની રાત્રે મણિપુરના ઇમ્ફાલમાં એક નિર્માણાધીન ધાર્મિક સ્થળને અપરાધીઓએ નિશાન બનાવ્યું હતું. હુમલાખોરોએ રાત્રે લગભગ 12.30 વાગ્યે પેલેસ કમ્પાઉન્ડમાં એક ધાર્મિક સ્થળ પર ગોળીબાર કર્યો હતો. આ ઘટનામાં સંડોવાયેલા લોકોની હજુ સુધી ઓળખ થઈ શકી નથી.
પોલીસે જણાવ્યું કે, જ્યાં ગોળીબાર થયો હતો તે ધાર્મિક સ્થળની સુરક્ષા માટે કેન્દ્રીય દળોની એક ટીમ તૈનાત કરવામાં આવી હતી. રાહતની વાત એ છે કે, હુમલામાં કોઈ સૈનિકને નુકસાન થયું નથી. આ ઘટના બાદ વિસ્તારમાં સુરક્ષા વ્યવસ્થા સઘન કરી દેવામાં આવી છે.
પીએમ નરેન્દ્ર મોદીએ બુધવારે (3 જુલાઈ) રાજ્યસભામાં કહ્યું હતું કે, મણિપુરમાં હિંસા સતત ઘટી રહી છે. કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકાર શાંતિ સ્થાપવા માટે તમામ પ્રયાસો કરી રહી છે. 11,000 થી વધુ FIR નોંધવામાં આવી છે. 500થી વધુ લોકોની ધરપકડ કરવામાં આવી છે.
બે દિવસ બાદ રાજ્યમાં ફરી ફાયરિંગની ઘટના સામે આવી છે. 3 મે, 2023 થી રાજ્યમાં મૈતઈ અને કુકી-ઝોમી જાતિઓ વચ્ચે તણાવ ચાલુ છે. હિંસામાં અત્યાર સુધીમાં 200થી વધુ લોકો માર્યા ગયા છે. 65 હજારથી વધુ લોકોએ પોતાના ઘર છોડીને અન્યત્ર આશ્રય લીધો છે.
મૈતઈ મહિલાઓ છેલ્લા એક વર્ષથી આખી રાત જાગીને ગામની રક્ષા કરી રહી છે
મણિપુરના લોકો છેલ્લા 14 મહિનાથી શાંતિ પુનઃસ્થાપિત થાય તેની રાહ જોઈ રહ્યા છે. સમગ્ર મણિપુર મૈતઈ અને કુકીના બે ભાગમાં વહેંચાયેલું છે. ઘણી મૈતઈ મહિલાઓ તેમના ગામોની સુરક્ષા માટે આખી રાત જાગતી રહે છે, જ્યારે કુકી પ્રભાવિત વિસ્તારોમાં સરકારી કામ મહિનાઓથી અટકી પડે છે.
મણિપુરમાં ઈમ્ફાલ વેસ્ટ, ઈમ્ફાલ ઈસ્ટ, બિષ્ણુપુર, કાકચિંગ અને થૌબલ વેલી પ્રદેશ નામના 5 જિલ્લા છે. આ પાંચ જિલ્લાના સરહદી વિસ્તારો હજુ પણ અસુરક્ષિત છે. ઇમ્ફાલ ખીણમાં રહેતા લોકોને ઇમ્ફાલ પશ્ચિમ જિલ્લાના ફાયેંગ અને સેકમાઇ વિસ્તારો, ઇમ્ફાલ પૂર્વ જિલ્લાના યિંગંગપોકપી વિસ્તારથી આગળ જવા પર પ્રતિબંધ છે.
એ જ રીતે બિષ્ણુપુર જિલ્લામાં ફૌગાકચાઓ ઇખાઈ અને થૌબલ જિલ્લામાં યેરીપોક વિસ્તારથી આગળ જવાની મનાઈ છે. કૂકી વિસ્તાર આની બહાર શરૂ થાય છે. અહીં અવારનવાર લોકો પર છૂટાછવાયા હુમલા થાય છે. જ્યારે ભાસ્કરની ટીમ ઈમ્ફાલ પશ્ચિમ જિલ્લાના ફાયેંગ ગામમાં પહોંચી તો તેમણે જોયું કે રસ્તાની બાજુમાં છાવણીમાં બેઠેલી મહિલાઓ ગામની સુરક્ષા કરી રહી છે. મૈતઈ સમાજની મહિલા સંસ્થા મીરા પાઈબીની મહિલાઓ ગામની સુરક્ષા માટે છેલ્લા એક વર્ષથી આખી રાત જાગી રહી છે.
મણિપુરનો બિષ્ણુપુર જિલ્લો હિંસાથી સૌથી વધુ પ્રભાવિત વિસ્તારોમાંનો એક છે. 17 જૂન, 2023 ના રોજ મહિલાઓએ હિંસાનો વિરોધ કરવા માટે મશાલ સરઘસ કાઢ્યું હતું.
કુકી વિસ્તારમાં તૈનાત સરકારી કર્મચારીઓ મૈતઈ વિસ્તારોમાં ગયા હતા
મણિપુરમાં હિંસા ફાટી નીકળી ત્યારથી કુકી પ્રભુત્વ ધરાવતા પહાડી જિલ્લાઓમાં વહીવટી કાર્ય ઠપ થઈ ગયું છે. રાજ્યના 16 જિલ્લાઓમાંથી, 5 પહાડી જિલ્લાઓ (ચુરાચંદપુર, ચંદેલ, કાંગપોકપી, તેંગનોપલ અને સેનાપતિ) કુકી અને જો જાતિઓનું વર્ચસ્વ ધરાવે છે. ચુરાચંદપુર રાજ્યનો સૌથી મોટો જિલ્લો છે. જે રાજ્યના વિસ્તારના 20.5% છે.
હિંસાને કારણે, મૈતઇ સમુદાયના તમામ સરકારી કર્મચારીઓ પહાડી જિલ્લાઓ છોડીને રાજધાની ઇમ્ફાલ અને તેની આસપાસના મૈતઇ પ્રભુત્વવાળા વિસ્તારોમાં રહેવા ગયા. તે જ સમયે ઇમ્ફાલ ખીણમાંથી કુકી જનજાતિના સરકારી કર્મચારીઓ તેમના પહાડી વિસ્તારોમાં આવી ગયા છે.
કુકી પ્રભુત્વ ધરાવતા વિસ્તારોમાં બિલ ભરવા જેવા કામ બંધ
કુકી વિસ્તારોમાં કર્મચારીઓની અછતને કારણે પહાડી જિલ્લાઓમાં સરકારી રાશન, જન્મ-મરણ પ્રમાણપત્ર બનાવવા, વીજળીના બિલ ભરવા અથવા પરિવહન અને શિક્ષણ વિભાગને લગતી કામગીરી અટકી પડી હતી.
કુકી જનજાતિના પ્રભુત્વવાળી ચુરાચંદપુરની જિલ્લા હોસ્પિટલમાં દર્દીઓથી ઘેરાયેલા એક ડૉક્ટરે ગોપનીયતાની શરતે જણાવ્યું કે, ગયા વર્ષે 3 મેના રોજ હિંસા શરૂ થઈ ત્યારથી હોસ્પિટલનું કામ ઠપ થઈ ગયું છે. રાજ્ય સરકાર દ્વારા સમયાંતરે હેલિકોપ્ટર મારફતે દવાઓ મોકલવામાં આવે છે, પરંતુ તે દર્દીઓ માટે પુરતી નથી.
હિંસા બાદથી કુકી પ્રભુત્વ ધરાવતા પહાડી જિલ્લાઓમાં ‘સ્વ-શાસન’નો મુદ્દો ઉઠાવવામાં આવી રહ્યો છે. મણિપુરમાં કુકી-જોનું પ્રતિનિધિત્વ કરતા ઈન્ડીજીનસ ટ્રાઈબલ લીડર્સ ફોરમ (આઈટીએલએફ)ના નેતાઓ કહે છે કે અમે મેઈટીઓને મણિપુર સરકાર પાસેથી કોઈ આશા નથી.
મૈતઈ અને કુકી સમુદાય વચ્ચે બે સિદ્ધાંતો…
કુકી: તેઓ માને છે કે રાજ્ય પોલીસ મૈતઈ સમુદાયને ટેકો આપી રહી છે. કારણ કે, ઇમ્ફાલમાં મૈતઈઓનું વર્ચસ્વ છે. સીએમથી લઈને મંત્રીઓ સુધી દરેક મૈતઈ છે. તેઓ કુકી સમુદાયના ડીજીપી હતા, હિંસા દરમિયાન તેમને હટાવવામાં આવ્યા હતા. તેમને રાજ્ય કરતાં કેન્દ્ર સરકાર પર વધુ વિશ્વાસ છે.
મૈતઈ: તેઓ માને છે કે વસ્તી ઓછી હોવા છતાં 90% જમીન પર કુકી લોકોનો કબજો છે. કુકીનો મ્યાનમાર સાથે સીધો સંબંધ છે. તેમને ટેકો આપવા માટે ત્યાંથી આતંકવાદીઓ આવે છે. આસામ રાઈફલ્સને તેની બાહ્ય કામગીરી માટે કૂકીઝની જરૂર પડે છે. તેથી જ તેઓ કુકીને સમર્થન આપી રહ્યા છે. આ લોકો ડ્રગ્સનો ધંધો કરે છે.
ફોટો 15 જૂન, 2023નો છે. મણિપુરમાં કુકી આતંકવાદીઓ દ્વારા કરવામાં આવેલા હુમલામાં 9 લોકોના મોતનો બદલો લેવા ટોળાએ ઈમ્ફાલમાં એક સમુદાયના બે ઘરોને આગ ચાંપી દીધી હતી.
મણિપુર હિંસાનું કારણ શું છે તે 4 મુદ્દાઓમાં જાણો…
મણિપુરની વસ્તી લગભગ 38 લાખ છે. અહીં ત્રણ મુખ્ય સમુદાયો છે, મૈતઈ, નાગા અને કુકી. મૈતઈ મોટાભાગે હિંદુઓ છે. એનગા-કુકી ખ્રિસ્તી ધર્મને અનુસરે છે. એસટી કેટેગરીમાં આવે છે. તેમની વસ્તી લગભગ 50% છે. રાજ્યના લગભગ 10% વિસ્તારમાં ફેલાયેલી ઇમ્ફાલ ખીણમાં મૈતઈ સમુદાયનું વર્ચસ્વ છે. નાગા-કુકીની વસ્તી લગભગ 34 ટકા છે. આ લોકો રાજ્યના લગભગ 90% વિસ્તારમાં રહે છે.
વિવાદ કેવી રીતે શરૂ થયો: મૈતઈ સમુદાયની માગ છે કે, તેમને પણ આદિજાતિનો દરજ્જો આપવામાં આવે. સમુદાયે આ માટે મણિપુર હાઈકોર્ટમાં અરજી દાખલ કરી હતી. સમુદાયની દલીલ એવી હતી કે મણિપુર 1949માં ભારતમાં ભળી ગયું હતું. તે પહેલા તેમને માત્ર આદિજાતિનો દરજ્જો મળ્યો હતો. આ પછી હાઈકોર્ટે રાજ્ય સરકારને ભલામણ કરી હતી કે મૈતઈને અનુસૂચિત જનજાતિ (ST)માં સામેલ કરવામાં આવે.
શું છે મૈતઈની દલીલઃ મૈતઈ જાતિનું માનવું છે કે, વર્ષો પહેલા તેમના રાજાઓએ મ્યાનમારથી કુકીઓને યુદ્ધ લડવા માટે બોલાવ્યા હતા. તે પછી તેઓ કાયમી રહેવાસી બની ગયા. આ લોકોએ રોજગાર માટે જંગલો કાપ્યા અને અફીણની ખેતી શરૂ કરી. જેના કારણે મણિપુર ડ્રગ સ્મગલિંગનો ત્રિકોણ બની ગયું છે. આ બધું ખુલ્લેઆમ થઈ રહ્યું છે. તેણે નાગા લોકો સામે લડવા માટે એક શસ્ત્ર જૂથ બનાવ્યું.
શા માટે નાગા-કુકી વિરુદ્ધ છે: અન્ય બે જાતિઓ મૈતઈ સમુદાયને અનામત આપવાની વિરુદ્ધ છે. તેઓ કહે છે કે રાજ્યની 60 વિધાનસભા બેઠકોમાંથી 40 બેઠકો પહેલેથી જ મૈતઈ પ્રભુત્વવાળી ઇમ્ફાલ ખીણમાં છે. આવી સ્થિતિમાં જો મીટીઓને એસટી કેટેગરીમાં અનામત મળશે તો તેમના અધિકારોનું વિભાજન થશે.
શું છે રાજકીય સમીકરણોઃ મણિપુરના 60 ધારાસભ્યોમાંથી 40 ધારાસભ્યો મૈતઈ અને 20 ધારાસભ્યો નાગા-કુકી જનજાતિના છે. અત્યાર સુધી 12 માંથી માત્ર બે સીએમ આદિજાતિમાંથી આવ્યા છે.
60 હજાર લોકોએ પોતાનું ઘર છોડ્યું, રાહત શિબિરો પણ કુકી-મૈતઈ વચ્ચે વહેંચાઈ ગયા
સરકારી આંકડાઓ અનુસાર મણિપુરમાં અત્યાર સુધીમાં 4300થી વધુ આગજનીની ઘટનાઓ બની છે. અત્યાર સુધીમાં 1040 હથિયાર, 13,601 દારૂગોળો અને 230થી વધુ બોમ્બ મળી આવ્યા છે. હિંસા બાદ 60 હજારથી વધુ લોકોને ઘર છોડવાની ફરજ પડી હતી.
હવે તેમની જગ્યા રાહત શિબિર છે. 272 રાહત શિબિરો, કુકી અને મૈતઈ વચ્ચે વિભાજિત. કોઈ કુકી મૈતઈ કેમ્પમાં રહેતો નથી અને કોઈ મૈતઈ કુકી કેમ્પમાં જઈ રહ્યો નથી. બંને સમુદાયના અલગ-અલગ કેમ્પ છે. આ પોતપોતાના વિસ્તારોમાં કરવામાં આવ્યા છે.
સીએમ એન બિરેન સિંહ ભલે દાવો કરે કે કુકી-મૈતઈ વચ્ચે કોઈ હિંસા નથી, પરંતુ ભાસ્કરની તપાસ અને કુકી-મૈતઈએ એકબીજા પર હુમલો કરવાની ઘટનાઓ દર્શાવે છે કે સીએમનો દાવો ખોટો છે.
