મનમોહને પોતે જ કહ્યું કે તેમણે અર્થશાસ્ત્ર કેમ લીધું: અમૃતસરની હિંદુ કોલેજ લેતી હતી અડધી ફી, બેચમેટે કહ્યું- હીરોઈનની વાત હોય તો શરમાઈ જતા

એ સમયગાળો યાદ કરતાં સુદર્શન કપૂરે કહ્યું કે, તેઓ ત્રણ વર્ષ સુધી કોલેજ ડિબેટ ટીમનો ભાગ હતા. જેમાં મનમોહન સિંહ પણ હતા. મનમોહન સિંહની શરૂઆતથી જ પોતાની વાતોથી બીજાને પ્રભાવિત કરવાની શૈલી હતી. વાદ-વિવાદ દરમિયાન પણ તેઓ શાંતિથી અને બહુ ઓછા શબ્દોમાં પોતાના વિચારો વ્યક્ત કરતા હતા. મનમોહન સિંહની દલીલો એટલી પ્રભાવશાળી હતી કે કોઈ પણ જજ તેમને ચર્ચામાં પ્રથમ પુરસ્કાર આપતા પોતાને રોકી શક્યા નહીં.

એડવોકેટ સુદર્શન કપૂર, DAV લોકલ મેનેજિંગ કમિટીના અધ્યક્ષ, અમૃતસર ડૉ. મનમોહન સિંહ અને તેમના પત્ની ગુરશરણ કૌર સાથે. મનમોહન સિંહ અને સુદર્શન કપૂર અમૃતસરની હિંદુ કોલેજમાં સાથે ભણ્યા હતા.

ફિલ્મો અને હિરોઈનની વાત આવે ત્યારે મનમોહન શરમાતા સુદર્શન કપૂર જણાવે છે કે, હિંદુ કોલેજમાં પણ મનમોહન સિંહ તેમનો મોટાભાગનો સમય લાઈબ્રેરીમાં જ વિતાવતા હતા. હા, ક્યારેક અમુક મિત્રો લોન વગેરેમાં સાથે બેઠા હોય તો એ જમાનાની ફિલ્મો અને પ્રખ્યાત હિરોઈનોની વાત કરીએ. મનમોહન સિંહને ફિલ્મો અને હિરોઈન વગેરે વિશે વાત કરવામાં બહુ રસ નહોતો અને આવી વાતો સાંભળીને તેઓ શરમાતા હતા.

રોલ નંબર 19, કોલેજ અડધી ફી લેતી હિંદુ કોલેજના રેકોર્ડ મુજબ ડૉ. મનમોહન સિંહનો રોલ નંબર 19 હતો અને સીરીયલ નંબર 1420 હતો. તેઓ અભ્યાસમાં એટલા હોશિયાર હતા કે કોલેજે તેમની અડધી ફી માફ કરી દીધી હતી. ગ્રેજ્યુએશનમાં તેમના વિષયો અર્થશાસ્ત્ર, રાજનીતિ વિજ્ઞાન અને પંજાબી હતા.

સિગ્નેચરમાં 3 ટ્રાયંગલ મૂકતા હતા હિન્દુ કોલેજમાં ડૉ. મનમોહન સિંહના સહાધ્યાયી રહેલા રામ પ્રકાશ સરોજના જણાવ્યા મુજબ, ડૉ. મનમોહન સિંહની હસ્તાક્ષર શૈલી અનોખી હતી. સિગ્નેચર કરતી વખતે તેઓ ત્રણ જગ્યાએ ટ્રાયંગલ બનાવતા હતા. પહેલું મનમોહનનું M, બીજું S અને ત્રીજું સિંહનું G.

વર્ષ 2018માં અમૃતસરના સુવર્ણ મંદિરમાં પૂજા કર્યા પછી, ડૉ. મનમોહન સિંહે ત્યાંના વિઝિટર રજિસ્ટરમાં આ સંદેશ લખ્યો હતો. તેમણે લખ્યું કે, હરમંદર સાહિબની મુલાકાત લેવાનો સાચો આનંદ છે.

પ્રો. કાલિયાના દિલ્હી આગમનની ખબર પડી તો તેઓ પોતે દોડીને આવ્યા સુદર્શન ભાસ્કર, જે હિન્દુ કોલેજમાં મનમોહન સિંહના સહાધ્યાયી હતા, બાદમાં યુનિવર્સિટી ઓફ ઈસ્ટ લંડનમાં વરિષ્ઠ લેક્ચરર બન્યા. સુદર્શન ભાસ્કરે 2018ના ભૂતપૂર્વ વિદ્યાર્થીઓની બેઠકમાં પણ હાજરી આપી હતી. એક કિસ્સો સંભળાવતા તેમણે કહ્યું- ડૉ. મનમોહન સિંહ નાણા વિભાગમાં આર્થિક સચિવ બન્યા હતા. તે જ સમયે હિન્દુ કોલેજના પ્રો. કાલિયા તેમને મળવા દિલ્હી પહોંચ્યા. મનમોહન સિંહને તેમના આગમનની જાણ થતાં જ તેઓ તેમના તમામ કામ છોડીને રિસેપ્શન તરફ દોડ્યા અને પોતે ડૉ. કાલિયાનું સ્વાગત કર્યું.

બે સહપાઠીઓને યાદ કરીને ભાવુક થઈ ગયા હિંદુ કોલેજના ભૂતપૂર્વ વિદ્યાર્થીઓની મીટમાં મનમોહન સિંહ તેમના બે સહપાઠીઓને યાદ કરીને ભાવુક બની ગયા હતા. તેમણે કહ્યું કે, જ્યારે તે હિન્દુ કોલેજમાં ભણતા હતા ત્યારે ડી​ બચીન્દ્ર ગોસ્વામી અને રાજકુમાર પઢારિયાએ પણ અહીં અભ્યાસ કર્યો હતો. બાદમાં બંનેએ સમગ્ર વિશ્વમાં ભારતનું નામ રોશન કર્યું હતું.

મંચ પરથી તેણે હિંદુ કોલેજના અન્ય ભૂતપૂર્વ વિદ્યાર્થી સતીન્દર લૂમ્બાનું નામ પણ લીધું. મનમોહન સિંહે કહ્યું કે, જ્યારે તેઓ વડાપ્રધાન હતા ત્યારે સતીન્દર લૂમ્બા તેમના સલાહકાર હતા. જ્યારે તે લૂમ્બાને પહેલીવાર મળ્યા ત્યારે તે જાણીને ખૂબ જ ખુશ હતા કે તેમની જેમ સતીન્દર લૂમ્બા પણ અમૃતસર હિંદુ કોલેજનો ભાગ રહી ચૂક્યા છે .

કપૂરે કહ્યું- તેમને મનમોહન કહેવું સરળ ન હતું ડૉ. સુદર્શન કપૂર કહે છે, એકવાર ડૉ. મનમોહન સિંહે મને તેમના દિલ્હીના નિવાસસ્થાને બોલાવ્યો. હું તેમને હંમેશા ડોક્ટર સાહેબ કહીને બોલાવતો હતો. આના પર તેમની પત્ની ગુરશરણ કૌરે એક વખત મને અટકાવીને કહ્યું કે, તમે લોકો મિત્રો છો, તો તમે તેમને મનમોહન કેમ નથી બોલાવતા?

આના પર મેં કહ્યું કે, હવે જે વ્યક્તિની સામે હું બેઠો છું તેમની સામે બેસીને તેમને મનમોહન કહેવાનું મારા માટે સરળ નથી. તેમને જોતાં જ મારા મોંમાંથી ડોક્ટર સાહેબ શબ્દ આપોઆપ નીકળી જાય છે.

ડૉ. સુદર્શન કપૂરે કહ્યું કે, દિલ્હીમાં મીટિંગ દરમિયાન મનમોહન સિંહે તેમના કોલેજ સમયના મિત્રો અને શિક્ષકોને યાદ કર્યા. તેમણે પ્રો. જૈન, પ્રો. ત્રિખા અને પ્રો. જય ગોપાલનો તેમના નામ સાથે ઉલ્લેખ કર્યો.

અમૃતસર પ્રવાસ સંબંધિત ડૉ. મનમોહન સિંહની તસવીરો…

વર્ષ 2018માં પૂર્વ વડાપ્રધાન ડૉ.મનમોહન સિંહ તેમની પત્ની ગુરશરણ કૌર સાથે સુવર્ણ મંદિર પહોંચ્યા હતા.

સુવર્ણ મંદિરમાં દર્શન કર્યા બાદ મનમોહન સિંહે ત્યાં કહાડનો પ્રસાદ પણ લીધો હતો.

ડૉ.મનમોહન સિંહ અને તેમના પત્ની ગુરશરણ કૌરને શિરોમણી ગુરુદ્વારા પ્રબંધક સમિતિ (SGPC) દ્વારા સિરોપા અને દરબાર સાહેબની તસવીર આપીને સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા.