પોષ પૂર્ણિમાને લગતી લોકપ્રિય વાર્તા રાજા દિલીપ સાથે સંબંધિત છે. રાજા દિલીપ પ્રાચીન સમયમાં અયોધ્યા નગરીના રાજા હતા. દિલીપ ગાયની સેવા કરતો હતો. એકવાર તેના રાજ્યમાં દુકાળ પડ્યો. પ્રજાના દુઃખો દૂર કરવા રાજાએ તપસ્વી ઋષિઓ સાથે વાત કરી.
ઋષિઓએ રાજાને કહ્યું કે પોષ પૂર્ણિમાના દિવસે ગાયનું દાન કરવાથી આ સમસ્યાઓ દૂર થઈ શકે છે. ઋષિમુનિઓએ સૂચવેલા શુભ કાર્યને પૂર્ણ કરવા માટે, રાજાએ પોષ પૂર્ણિમાના દિવસે ગંગા નદીમાં સ્નાન કર્યું અને ત્યાંના જરૂરિયાતમંદ લોકોને ગાયનું દાન કર્યું. તેમની ભક્તિ અને દાનના પ્રભાવથી થોડા સમય પછી રાજાના રાજ્યમાં દુકાળનો અંત આવ્યો અને લોકો ફરીથી ખુશ થઈ ગયા.
આ કથાના કારણે જ પૌષ પૂર્ણિમાના દિવસે ગંગા, યમુના, સરસ્વતી, શિપ્રા, નર્મદા જેવી પવિત્ર નદીઓમાં સ્નાન કરવાની પરંપરા છે. આ સાથે તીર્થસ્થળોની મુલાકાત લેવાની પણ પરંપરા છે.
