16 મિનિટ પેહલા
- કૉપી લિંક
આજે બપોરે 3 વાગ્યે સૂર્ય ધન રાશિમાંથી મકર રાશિમાં પ્રવેશ કરશે. સૂર્યના રાશિ પરિવર્તનને મકર સંક્રાંતિ કહેવામાં આવે છે. આ તહેવારને ઉત્તરાયણ પણ કહેવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ દિવસથી દેવતાઓના તહેવારની શરૂઆત થાય છે.
આ વર્ષે મકર સંક્રાંતિ 14 જાન્યુઆરીએ ઉજવવામાં આવી રહી છે. 2024માં આ તહેવાર 15 જાન્યુઆરીના રોજ ઉજવવામાં આવ્યો હતો. છેલ્લા કેટલાક વર્ષોથી, મકર સંક્રાંતિની તારીખ સતત બદલાતી રહી છે. ક્યારેક મકર સંક્રાંતિ 14 જાન્યુઆરીએ આવી રહી છે, તો ક્યારેક 15 જાન્યુઆરીએ. 2101 પછી, મકર સંક્રાંતિ 15 કે 16 જાન્યુઆરીએ ઉજવવામાં આવશે.
જ્યોતિષ અને ખગોળશાસ્ત્રના નિષ્ણાતો પાસેથી મકર સંક્રાંતિ સંબંધિત ધાર્મિક, જ્યોતિષીય અને ખગોળશાસ્ત્રીય માન્યતાઓ, ડાયટિશિયન પાસેથી જાણો તલ-ગોળના લાભો…
સંક્રાંતિની તારીખ કેમ આગળ વધી રહી છે? જ્યોતિષ ગણિત મુજબ, સૌર વર્ષ 365 દિવસ અને આશરે 6 કલાકનું હોય છે. આટલા સમયમાં સૂર્ય બધી રાશિઓમાં પોતાનું ચક્કર પૂર્ણ કરે છે. જ્યારે, અંગ્રેજી કેલેન્ડરમાં 365 દિવસ હોય છે. બંનેને સંતુલિત કરવાનો પ્રયાસ કરીને, દર વર્ષે 6 કલાક બચાવાય છે. ચાર વર્ષમાં આ 6 કલાક એક દિવસ બની જાય છે. જે લીપ વર્ષમાં ગોઠવાય છે. આ કારણોસર સંક્રાંતિ ક્યારેક 14મી તારીખે તો ક્યારેક 15મી તારીખે ઉજવવામાં આવે છે.
સૂર્ય જ્યારે પણ પોતાની રાશિ બદલે છે ત્યારે તે બદલાય છે. સૂર્યના રાશિ પરિવર્તનનો સમય નિશ્ચિત નથી. તે ક્યારેક સવારે, ક્યારેક બપોરે, સાંજે કે રાત્રે રાશિચક્ર બદલી શકે છે. જો સૂર્ય બપોર સુધીમાં પોતાની રાશિ બદલે છે તો સંક્રાંતિ તે જ દિવસે ઉજવવામાં આવે છે, પરંતુ જો તે સાંજે કે રાત્રે પોતાની રાશિ બદલે છે તો આ તહેવાર બીજા દિવસે ઉજવવામાં આવશે. આ કારણોસર તારીખ મુલતવી રાખવામાં આવે છે.
સૂર્યની રાશિ પરિવર્તનના સમયમાં ધીમે ધીમે ફેરફાર થવાને કારણે, મકર સંક્રાંતિની તારીખ 71-72 વર્ષમાં એક દિવસ આગળ વધે છે. એટલા માટે થોડા વર્ષો પહેલા મકર સંક્રાંતિ 13-14 જાન્યુઆરીએ ઉજવાતી હતી, આજકાલ મકર સંક્રાંતિ 14-15 જાન્યુઆરીએ ઉજવવામાં આવે છે અને આવનારા થોડા વર્ષોમાં આ તહેવારની તારીખ એક દિવસ વધીને 15-16 જાન્યુઆરી થઈ જશે. મકર સંક્રાંતિની તારીખ બદલવા પાછળનું મુખ્ય કારણ ધર્મ-જ્યોતિષ, હિન્દી કેલેન્ડર અને અંગ્રેજી કેલેન્ડર વચ્ચે સંકલનનો અભાવ છે.
21 ડિસેમ્બરે સૂર્ય ઉત્તરાયણ થાય છે, પણ મકર સંક્રાંતિ કેમ અલગ દિવસે ઉજવીએ છીએ? ખગોળશાસ્ત્ર અનુસાર, દર વર્ષે 21 ડિસેમ્બરે સૂર્ય ઉત્તરાયણ થાય છે. એટલે કે, સૂર્ય દક્ષિણ દિશાથી ઉત્તર દિશામાં જવાનું શરૂ કરે છે, પરંતુ ઉત્તરાયણનો તહેવાર, મકર સંક્રાંતિ, 14-15 જાન્યુઆરીએ ઉજવવામાં આવે છે. આનું કારણ એ છે કે પ્રાચીન સમયમાં જ્યારે મકર સંક્રાંતિનો તહેવાર ઉજવાવાનું શરૂ થયું હતું, ત્યારે સૂર્યનો મકર રાશિમાં પ્રવેશ અને ઉત્તરાયણ 21-22 ડિસેમ્બરની આસપાસ થતો હતો.
જૂના સમયમાં, આ બંને તહેવારો 21-22 ડિસેમ્બરની આસપાસ ઉજવવામાં આવતા હતા, પરંતુ મકર સંક્રાંતિની તારીખ આગળ વધવાને કારણે, ઉત્તરાયણની તારીખો અને આ તહેવાર વચ્ચે ઘણો તફાવત છે.
એક્સપર્ટ
- પ્રો. વિનય પાંડે, બીએચયુ, બનારસ
- પંડિત મનીષ શર્મા, જ્યોતિષ, ઉજ્જૈન
- ડૉ. રાજેન્દ્ર ગુપ્તા, ખગોળશાસ્ત્રી, ઉજ્જૈન
- ડૉ. અંજુ વિશ્વકર્મા, ભોપાલ
