સ્પોર્ટ્સ ડેસ્ક23 મિનિટ પેહલા
- કૉપી લિંક
સાઉથ આફ્રિકા પ્રવાસ પર ટીમ ઈન્ડિયાની છેલ્લી અને સૌથી મુશ્કેલ શ્રેણી આવતીકાલથી એટલે કે 26 ડિસેમ્બરથી શરૂ થઈ રહી છે. બંને ટીમો વચ્ચે 2 ટેસ્ટ મેચની સિરીઝની પ્રથમ મેચ સેન્ચુરિયનમાં રમાશે. ટીમ ઈન્ડિયા દક્ષિણ આફ્રિકામાં અત્યાર સુધી એક પણ ટેસ્ટ શ્રેણી જીતી શકી નથી અને WTC ફાઇનલમાં પહોંચવા માટે આ શ્રેણી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
ટીમ ઈન્ડિયાએ સાઉથ આફ્રિકામાં 8 સીરીઝ રમી હતી, જેમાં ભારતે પહેલી 4 સીરીઝ એકતરફી રીતે હારી હતી. 2010માં પહેલીવાર સિરીઝ ડ્રો રહી હતી અને 2013થી 2021 દરમિયાન ટીમ ઈન્ડિયા ત્રણ વખત સિરીઝ જીતવાની નજીક પહોંચી હતી, પરંતુ ત્રણેયમાં ટીમનો પરાજય થયો હતો.
દરેક દેશમાં સિરીઝ જીતી, માત્ર સાઉથ આફ્રિકા બાકી
1932માં જ્યારે ભારતે ક્રિકેટ રમવાનું શરૂ કર્યું ત્યારે ટીમ ઘણી નબળી હતી. ટીમ દરેક દેશમાં હારતી હતી પરંતુ 1983નો વર્લ્ડકપ જીત્યા બાદ દુનિયાએ ભારતને ઓળખ્યું. આ વર્ષ પછી ભારતે વિદેશમાં પણ ટેસ્ટ શ્રેણી જીતવાની પ્રક્રિયા શરૂ કરી. ટીમે ઈંગ્લેન્ડ, ન્યુઝીલેન્ડ, વેસ્ટ ઈન્ડિઝ અને એશિયાના તમામ દેશોમાં ટેસ્ટ શ્રેણી જીતી હતી. ઓસ્ટ્રેલિયામાં ભારતને બે વખત સફળતા મળી છે પરંતુ ટીમ આજ સુધી સાઉથ આફ્રિકામાં શ્રેણી જીતી શકી નથી.
નિષ્ણાતો કહે છે કે બેટિંગના કારણે ભારત સીરીઝ જીતી શક્યું નથી, પરંતુ સાઉથ આફ્રિકામાં ભારતના બે મહાન દિગ્ગજ સચિન તેંડુલકર અને વિરાટ કોહલીએ એકસાથે 7 સદી ફટકારી છે. બંનેની એવરેજ પણ 45થી વધુ છે. આંકડા દર્શાવે છે કે સાઉથ આફ્રિકાની ટીમ ભારત કરતા ઘણી સારી હતી. આવી સ્થિતિમાં, ચાલો આપણે 3 અલગ-અલગ તબક્કામાં જાણવાનો પ્રયાસ કરીએ કે સાઉથ આફ્રિકામાં ટેસ્ટ શ્રેણી જીતવામાં ટીમ ઈન્ડિયાને કઈ મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડ્યો.
તબક્કો-1: 1992 થી 2009 સુધી 4 સિરીઝ રમી, ચારેયમાં હાર્યું
13 નવેમ્બર 1992ના રોજ, ભારતે સાઉથ આફ્રિકામાં પ્રથમ વખત ટેસ્ટ રમી. મોહમ્મદ અઝહરુદ્દીનની કપ્તાનીમાં ભારત 4 ટેસ્ટ મેચની શ્રેણીમાં 1-0થી હારી ગયું હતું. 3 મેચ ડ્રો રહી હતી. 1996માં, ટીમ સચિન તેંડુલકરની કપ્તાની હેઠળ આવી, ભારત 3-ટેસ્ટની શ્રેણી 2-1થી હારી ગયું. 2001માં ભારત સૌરવ ગાંગુલીની કેપ્તનશીપમાં મેદાનમાં ઉતર્યું, પરંતુ પરિણામ એ જ રહ્યું, ટીમ 2-ટેસ્ટની સિરીઝ 1-0થી હારી ગઈ.
9 વર્ષમાં ભારતે 9 ટેસ્ટ રમી અને એક પણ જીતી શકી નથી. ટીમ 4 ટેસ્ટ હારી હતી, જ્યારે 5 મેચ ડ્રો રહી હતી. ત્યારબાદ રાહુલ દ્રવિડની કપ્તાનીમાં ભારતે 2006માં 3 ટેસ્ટ મેચની શ્રેણી રમી હતી. એસ. શ્રીસંતની શાનદાર બોલિંગના કારણે ભારતે પ્રથમ ટેસ્ટ 8 વિકેટે જીતી લીધી હતી, પરંતુ ટીમે બાકીની 2 ટેસ્ટ હાર્યા બાદ સિરીઝ ગુમાવી દીધી હતી. એટલે કે, 1992 થી 17 વર્ષ સુધી, ભારતે 12 ટેસ્ટ રમી, ટીમ માત્ર એક જ જીતી અને ટીમ ચારેય શ્રેણી હારી.
કેમ હારી ગયા?
- ભારતે હારેલી 6 ટેસ્ટમાંથી બે વખત ટીમ 280થી વધુ રનથી હારી અને બે વખત ટીમ 9 વિકેટથી હારી ગઈ. એટલે કે ભારતને એકતરફી હાર મળી. ટીમ બાકીની 2 ટેસ્ટ પણ 174 રન અને 5 વિકેટના માર્જિનથી હારી ગઈ હતી, જેનો અર્થ છે કે સાઉથ આફ્રિકા મોટાભાગની સિરીઝમાં હાવી રહ્યું છે.
- સાઉથ આફ્રિકાના 13 બેટ્સમેનોએ 35થી વધુની એવરેજથી રન બનાવ્યા, જ્યારે ભારતના માત્ર 5 બેટ્સમેન 35થી વધુની એવરેજ જાળવી શક્યા. આમાં પણ મોટાભાગની સિરીઝમાં સચિન તેંડુલકર ભારતીય બેટિંગનો આધાર રહ્યો હતો, બાકીના બેટ્સમેનો ફ્લોપ રહ્યા હતા.
- 12 ટેસ્ટમાં સાઉથ આફ્રિકાના બોલરો માત્ર 25 રન આપીને વિકેટો લઈ રહ્યા હતા, જ્યારે ભારતીય બોલરો એક વિકેટે 35 રન આપી રહ્યા હતા. એટલે કે બેટિંગ અને બોલિંગ બંને વિભાગમાં ભારત નબળું સાબિત થયું.
ફેઝ-2: 2010 થી 2014; 4માંથી એક ટેસ્ટ જીતી, એક સિરીઝ ડ્રો
2009 સુધીમાં, મહેન્દ્ર સિંહ ધોનીએ ત્રણેય ફોર્મેટમાં ટીમ ઈન્ડિયાની કમાન સંભાળી હતી. 2010માં દક્ષિણ આફ્રિકા પ્રવાસના રૂપમાં તેની સામે મોટી કસોટી આવી હતી. ભારત પ્રથમ ટેસ્ટમાં 136 રનમાં ઓલઆઉટ થઈ ગયું હતું. સચિને બીજી ઇનિંગમાં કારકિર્દીની 50મી ટેસ્ટ સદી ફટકારી હતી, પરંતુ ટીમ ઇનિંગ્સ અને 25 રનથી હારી ગઇ હતી. ભારતે બીજી ટેસ્ટમાં કમબેક કર્યું અને નજીકની મેચ 87 રને જીતી લીધી. ત્રીજી ટેસ્ટ ડ્રો રહી હતી અને ભારતને દક્ષિણ આફ્રિકામાં પ્રથમ વખત સિરીઝમાં હારનો સામનો કરવો પડ્યો ન હતો, સિરીઝ 1-1થી ડ્રો રહી હતી.
2013માં ટીમ ઈન્ડિયા ફરીથી ધોનીની કેપ્ટન્સીમાં ટેસ્ટ સિરીઝ રમવા પહોંચી હતી. ભારતે 2 ટેસ્ટ સિરીઝની પ્રથમ મેચમાં 458 રનનો ટાર્ગેટ આપ્યો હતો. એવું લાગતું હતું કે ટીમ જીતશે, પરંતુ સાઉથ આફ્રિકાએ 5માં દિવસે 7 વિકેટે 450 રન બનાવ્યા અને મેચ ડ્રો રહી. કોહલીએ 119 અને 96 રનની ઇનિંગ્સ રમી હતી. બીજી ટેસ્ટમાં ભારતને 10 વિકેટથી શરમજનક હારનો સામનો કરવો પડ્યો હતો અને ટીમ ટેસ્ટ શ્રેણી 1-0થી હારી ગઈ હતી.
કેમ હારી ગયા?
- આ ફેઝમાં ટીમ ઈન્ડિયાના 6 બેટ્સમેનોએ 40થી વધુની એવરેજથી રન બનાવ્યા. આ સમયગાળા દરમિયાન સાઉથ આફ્રિકા તરફથી માત્ર 8 બેટ્સમેન 40થી વધુની સરેરાશ જાળવી શક્યા. જોકે, દક્ષિણ આફ્રિકાની ટીમ 40 રનની એવરેજ બનાવ્યા બાદ એક વિકેટ ગુમાવી રહી હતી જ્યારે ભારતે 28 રનમાં એક વિકેટ ગુમાવી દીધી હતી.
- 2010 થી 2014 સુધીની 5 ટેસ્ટમાં દક્ષિણ આફ્રિકાના બોલરોએ 89 વિકેટ ઝડપી હતી જ્યારે ભારતીય બોલરો માત્ર 66 વિકેટ લઈ શક્યા હતા. ભારતીય બોલરો એક વિકેટ લેવા માટે 44 રનની એવરેજ આપી રહ્યા હતા, જ્યારે દક્ષિણ આફ્રિકાના બોલરો માત્ર 30 રનમાં વિકેટ આપી રહ્યા હતા.
- ધોનીની કપ્તાનીમાં બેટ્સમેનોનું પ્રદર્શન શાનદાર રહ્યું, પરંતુ બોલરોએ નિરાશ કર્યા. આ જ કારણ હતું કે ભારત દક્ષિણ આફ્રિકામાં શ્રેણી જીતવાની નજીક હોવા છતાં પરિણામ બદલી શક્યું નથી.
ફેઝ-3: 2015 થી 2022 સુધી; 6માંથી 2 ટેસ્ટ જીતી, સિરીઝ જીતવાની નજીક પહોંચ્યું
2014માં, વિરાટ કોહલીએ ટીમ ઈન્ડિયાની કમાન સંભાળી, જે બાદમાં ભારતનો સર્વશ્રેષ્ઠ ટેસ્ટ કેપ્ટન સાબિત થયો. તેમની કેપ્તનશીપમાં ભારતે ઈંગ્લેન્ડમાં એક સિરીઝ ડ્રો કરી, ઓસ્ટ્રેલિયામાં 2 ટેસ્ટ સિરીઝ જીતી અને એશિયામાં એક પણ સિરીઝ ગુમાવી ન હતી, પરંતુ કોહલી પણ ભારતને સાઉથ આફ્રિકામાં ટેસ્ટ સિરીઝ જીતવામાં મદદ કરી શક્યો ન હતો. જો કે, તેની કેપ્ટનશિપ હેઠળ જ ટીમ સિરીઝ જીતવાની સૌથી નજીક આવી શકી હતી.
2018માં કોહલીની કપ્તાનીમાં ટીમ ઈન્ડિયા પ્રથમ વખત દક્ષિણ આફ્રિકા પહોંચી હતી. ટીમે વનડે શ્રેણી 5-1થી અને T-20 શ્રેણી 2-1થી જીતી હતી, પરંતુ ટેસ્ટ શ્રેણી 1-2થી હારી હતી. ભારત પ્રથમ બે ટેસ્ટ 72 અને 135 રનના માર્જીનથી હારી ગયું હતું, બંને વખત ટીમ જીતની નજીક આવી હતી, પરંતુ હારનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. ભારતે છેલ્લી ટેસ્ટ 63 રને જીતી હતી.
2021-22માં કોહલીની કેપ્તનશીપમાં ટીમ ફરી સાઉથ આફ્રિકા પહોંચી હતી. પ્રવાસ પહેલા કોહલીએ T20ની કેપ્ટનશીપ છોડી દીધી હતી અને BCCIએ તેને વનડેની કેપ્ટનશીપથી હટાવી દીધો હતો. આ બધું હોવા છતાં ભારતે ટેસ્ટ સિરીઝની પ્રથમ મેચ 113 રને જીતી લીધી હતી. બીજામાં કોહલી ઈજાગ્રસ્ત થયો અને કેએલ રાહુલે કેપ્ટનશીપ સંભાળી. ભારતનો 7 વિકેટે પરાજય થયો હતો. ત્રીજી ટેસ્ટમાં કોહલીની વાપસી થઈ હતી, પરંતુ ભારતનો 7 વિકેટથી પરાજય થયો હતો અને ટીમ 1-0ની લીડ લેવા છતાં 2-1થી સિરીઝ હારી ગઈ હતી.
કેમ હારી ગયા?
- 2015 અને 2022 વચ્ચે ટીમ ઈન્ડિયાએ સાઉથ આફ્રિકાને સૌથી વધુ પડકાર આપ્યો હતો. તેના અને ભારત બંનેના 6-6 બેટ્સમેનોની એવરેજ 24થી વધુ હતી. સાઉથ આફ્રિકાએ દરેક 23 રનમાં એક વિકેટ ગુમાવી હતી, જ્યારે ભારતે દરેક 20 રન માટે સરેરાશ એક વિકેટ આપી હતી. બંને ટીમોના બેટ્સમેનોએ ખરાબ પ્રદર્શન કર્યું હતું, પરંતુ ભારતની બેટિંગ પાછલી સિરીઝની સરખામણીમાં ઘણી નબળી જોવા મળી હતી. કોહલી સિવાય અન્ય બેટ્સમેનો કંઈ ખાસ પ્રદર્શન કરી શક્યા ન હતા.
- આ દરમિયાન સાઉથ આફ્રિકા અને ભારત બંને ટીમોના 5-5 બોલરોએ 10 થી વધુ વિકેટ લીધી હતી. ભારતીય બોલરોએ 103 વિકેટ ઝડપી હતી જ્યારે સાઉથ આફ્રિકાના બોલરોએ 117 વિકેટ ઝડપી હતી. એટલે કે બોલિંગમાં પણ બંને ટીમો લગભગ બરાબરી પર હતી.
- સાઉથ આફ્રિકા પ્રવાસ પહેલા કોહલીને વનડેની કેપ્ટનશીપથી હટાવી દેવામાં આવ્યો હતો. ટેસ્ટ સિરીઝ બાદ કોહલીએ ટેસ્ટ કેપ્ટનશિપ પણ છોડી દીધી હતી. કેપ્ટનશીપમાં ફેરફારને કારણે કેપ્ટન કોહલી મુક્ત માનસિકતા સાથે કમાન સંભાળી શક્યો નથી. પરિણામ એ આવ્યું કે બેટિંગ-બોલિંગ ડિપાર્ટમેન્ટમાં સાઉથ આફ્રિકા કરતાં વધુ સારી હોવા છતાં ટીમ ઈન્ડિયાને સિરીઝ ગુમાવવી પડી. કોહલીએ શા માટે ટેસ્ટ કેપ્ટનશીપ છોડી દીધી તે આજ સુધી બહાર આવ્યું નથી.
2023ની ટીમમાં યુવાઓમાં ઉત્સાહ સાથે અનુભવ
2023માં ટીમ ઈન્ડિયા 3 અલગ-અલગ કેપ્ટન સાથે ત્રણેય ફોર્મેટમાં સિરીઝ રમવા માટે સાઉથ આફ્રિકા આવી છે. સૂર્યકુમાર યાદવની કપ્તાનીમાં ટીમે ટી-20 સિરીઝ 1-1થી ડ્રો કરી હતી. કેએલ રાહુલની કેપ્ટનશીપમાં ભારતે વનડે સિરીઝ 2-1થી જીતી હતી. હવે ટીમ રોહિત શર્માની કેપ્ટન્સીમાં 2 ટેસ્ટ સિરીઝ રમશે. પ્રથમ મેચ 26મી ડિસેમ્બરથી સેન્ચુરિયનમાં અને બીજી મેચ 3જી જાન્યુઆરીથી કેપટાઉનમાં રમાશે.
ટીમ ઈન્ડિયામાં હાલમાં જસપ્રિત બુમરાહ, રવિચંદ્રન અશ્વિન અને રવિન્દ્ર જાડેજાની અનુભવી બોલિંગ લાઇન-અપ સાથે મોહમ્મદ સિરાજ, શાર્દુલ ઠાકુર અને પ્રસિદ્ધ કૃષ્ણનો યુવા જોશ છે. કોહલી, રોહિત અને રાહુલની સાથે શુભમન ગિલ, યશસ્વી જયસ્વાલ અને શ્રેયસ ઐયરના રૂપમાં બેટિંગમાં નવો ઉત્સાહ જોવા મળશે.
રોહિતની મોટી ટેસ્ટ, વિદેશમાં માત્ર 3 ટેસ્ટમાં કેપ્ટનશીપ
2006 સુધી ભારતીય કેપ્ટન ટીમને સાઉથ આફ્રિકામાં શ્રેણી જીતવાની નજીક પણ લઈ જઈ શક્યો ન હતો. 2010માં ધોની સાઉથ આફ્રિકામાં એકમાત્ર શ્રેણી ડ્રો કરનાર કેપ્ટન બન્યો હતો. જ્યારે 2022 સુધી, કોહલી દક્ષિણ આફ્રિકામાં 2 ટેસ્ટ જીતનાર એકમાત્ર ભારતીય કેપ્ટન રહ્યો હતો. તેમની કપ્તાનીમાં ભારત બે વખત સિરીઝ જીતવાની નજીક પહોંચ્યું હતું, પરંતુ જીતી શક્યું ન હતું.
હવે ટીમ ઈન્ડિયા રોહિત શર્માની કેપ્ટન્સીમાં 2 ટેસ્ટ સિરીઝ રમશે. રોહિતે અત્યાર સુધી માત્ર 9 ટેસ્ટમાં જ ભારતની કેપ્ટનશીપ કરી છે અને વિદેશના નામ પર તેને માત્ર વેસ્ટ ઈન્ડિઝમાં જ ટેસ્ટ કેપ્ટનશિપનો અનુભવ છે. રોહિતે 2023 વર્લ્ડ ટેસ્ટ ચેમ્પિયનશિપ ફાઇનલમાં પણ ટીમની કમાન સંભાળી હતી, પરંતુ ટીમ હારી ગઈ હતી. આવી સ્થિતિમાં સાઉથ આફ્રિકા સામેની ટેસ્ટ શ્રેણી તેની ટેસ્ટ કેપ્ટનશીપ કારકિર્દી માટે ખૂબ જ મુશ્કેલ પરીક્ષા હશે. જે તેની કેપ્ટનશીપનું ભવિષ્ય પણ નક્કી કરી શકે છે.
ગ્રાફિક્સ- અંકિત પાઠક
