વિનેશે એક દિવસ નહીં પણ 8 વર્ષ સુધી લડાઈ લડી: 2016માં પગ તૂટી ગયો, 2020માં ખોટો સિક્કો ગણાવી; હવે ડિસક્વોલિફાય થઈ

.

મંગળવારે રાત્રે ફાઈનલમાં પહોંચ્યા બાદ વિનેશ ગોલ્ડનું સપનું જોઈ રહી હતી, પરંતુ બુધવારે સવારે તેને અયોગ્ય ઠેરવવામાં આવી હતી. ગોલ્ડ મેડલ મેચના માત્ર 11 કલાક પહેલા, તેનું વજન નિર્ધારિત વજન કેટેગરી કરતા 100 ગ્રામ વધુ હોવાનું બહાર આવ્યું.

એક દિવસમાં 3 મેચ જીતવાની વિનેશની લડાઈ દુનિયાએ જોઈ, પરંતુ આ એક એવું યુદ્ધ છે જે 8 વર્ષથી ચાલી રહ્યું છે, જોકે આ યુદ્ધના ઘણા તબક્કા બાકી છે. ભાસ્કર રિપોર્ટર ચરખી દાદરીમાં વિનેશ ફોગટના ઘરે પહોંચ્યા. તેનો ભાઈ હરવિંદર મળ્યો. તેણે કહ્યું, “વિનેશ બાળપણથી જ લડતી રહી છે પરંતુ ક્યારેય હાર માની નથી. 2016માં ઈજાગ્રસ્ત થવા છતાં તે એક ક્ષણ માટે પણ અટકી નહીં. તે લડતી રહી.” વિનેશના ઘરેથી ગ્રાઉન્ડ રિપોર્ટમાં 8 વર્ષના યુદ્ધની કહાની…

પેરિસમાં એક દિવસની લડાઈ

1. ગોલ્ડ મેડલિસ્ટ સ્લેમ
પ્રી-ક્વાર્ટર ફાઈનલ રાઉન્ડમાં વિનેશે વિશ્વની નંબર-1 રેસલર યુઈ સુસાકીના પડકારનો સામનો કર્યો હતો. સુસાકી ચાર વખતની વર્લ્ડ ચેમ્પિયન છે અને ટોકિયો ઓલિમ્પિકની સુવર્ણ ચંદ્રક વિજેતા પણ છે સૌથી મહત્વની વાત એ છે કે સુસાકી અત્યાર સુધી તેની તમામ 82 આંતરરાષ્ટ્રીય મેચમાં એક પણ મેચ હારી નથી.

તેના પર કાબુ મેળવવો મુશ્કેલ હતો. આવી સ્થિતિમાં વિનેશે સુસાકીને પોતાની યુક્તિઓથી હરાવી. સુસાકી કુસ્તીમાં ટેક-ડાઉન દાવપેચમાં નિષ્ણાત છે. સુસાકીએ પણ વિનેશ સામે આ જ ઉપયોગ કર્યો હતો. જો કે, તેમનું પગલું પાછું વળ્યું કારણ કે વિનેશે તે જ યુક્તિનો ઉપયોગ કરીને લીડ લીધી અને 3-2થી જીત મેળવી.

વિનેશે નંબર-1 રેસલર યુઇ સુસાકીને 3-2થી હરાવી હતી.

2. યુક્રેનની કુસ્તીબાજને સંભાળવાનો મોકો ન આપ્યો
વિનેશની ક્વાર્ટર ફાઈનલ મેચ બપોરે યુક્રેનની ઓક્સાના લિવાચ સામે હતી. ભારતીય કુસ્તીબાજ તેને 7-5 થી જીતી ગઈ. વિનેશે પ્રથમ મુકાબલોથી જ આક્રમક વલણ અપનાવ્યું અને લિવાચ પર મોડેથી એટેક કર્યો.
આ મુકાબલામાં સ્કોર 2-0 હતો. તે પછી બીજા મુકાબલામાં વિનેશે ફરીથી પગ પર એટેક કર્યો. આવી સ્થિતિમાં યુક્રેનિયન રેસલર ડિફેન્સિવ બની ગઈ. અંતે વિનેશે બે ટેક ડાઉન સાથે લીડ જાળવી રાખી અને મેચ 7-5થી જીતી લીધી.

વિનેશે ક્વાર્ટર ફાઈનલમાં યુક્રેનની ઓક્સાના લિવાચને 7-5થી પરાજય આપ્યો હતો.

3. એકતરફી રહી સેમિઈફાનલ
વિનેશે સેમિફાઈનલ મેચ એકતરફી રીતે જીતી લીધી હતી. તેનો સામનો ક્યુબાની કુસ્તીબાજ ગુઝમેન લોપેઝ સામે થયો હતો. વિનેશે આ મેચ 5-0થી જીતી હતી. રેફરીએ લોપેઝને ચેતવણી આપતાં વિનેશને પહેલો પોઈન્ટ મળ્યો અને તે એક મિનિટમાં પણ પોઈન્ટ મેળવી શકી નહીં.

ત્યારપછી બીજા રાઉન્ડમાં વિનેશે વધુ 4 પોઈન્ટ ભેગી કરીને સેમિફાઈનલમાં પ્રવેશ મેળવ્યો હતો. વિનેશનો ગોલ્ડ મેડલનો મુકાબલો અમેરિકાની સારાહ એન હિલ્ડરબ્રાન્ડ સાથે થવાનો હતો.

લોપેઝ સાથેની રેસલિંગ મેચ દરમિયાન ભારતની વિનેશ ફોગાટ.

હવે યુદ્ધના 8 વર્ષ…

1. 2016 ઓલિમ્પિકમાં પગ તૂટ્યો
2016ના રિયો ઓલિમ્પિક પહેલા વિનેશ સારા ફોર્મમાં હતી અને દરેકને તેની પાસેથી મેડલની આશા હતી. વિનેશ પ્રથમ મુકાબલામાં 1-0થી આગળ હતી, પરંતુ દાવનો બચાવ કરતી વખતે તેના જમણા ઘૂંટણમાં ઈજા થઈ હતી. અહીં પીડાથી કંટાળી ગયેલી વિનેશને સ્ટ્રેચર પર ઉપાડવી પડી. જો કે, કેરિયોકા એરેનાની મેટ પર પડેલી વિનેશ કોઈક રીતે ઉભા થઈને લડવા માંગતી હતી.

વિનેશે કહ્યું- ‘મને હજુ ખબર નથી કે શું થયું. હું હમણાં જ ઉઠવા અને ચાલુ રાખવા માગતી હતી, પરંતુ મારા પગ કામ કરતા ન હતા. હું ઈચ્છતી હતી કે કોઈ મને પેઈનકિલર્સ આપે. હું ફરીથી ત્યાં જવા માગતી હતો. મેં હજી હાર માની ન હતી. હું હાર સ્વીકારનાર નથી, પણ એવું થયું નહીં. હું બધું જોઈ શકતો હતો અને હું લાચાર પડી રહી હતી.’

રિયો ઓલિમ્પિક બાદ મેડલ વિજેતા પીવી સિંધુ અને સાક્ષી મલિકનું દિલ્હીના ઈન્દિરા ગાંધી ઈન્ટરનેશનલ એરપોર્ટ પર ડ્રમ સાથે સ્વાગત કરવામાં આવી રહ્યું હતું. તે જ સમયે બીજા ગેટમાંથી એક આંસુ ભરેલી વિનેશ ફોગટ વ્હીલચેરમાં બહાર આવી રહી હતી.

રિયો ઓલિમ્પિકની ક્વાર્ટર ફાઈનલ મેચમાં વિનેશ ઈજાગ્રસ્ત થઈ હતી.

વિનેશને ઈજા થતાં સ્ટ્રેચર પર લઈ જવી પડી હતી.

2. ઈજા બાદ જોરદાર કમબેક, એશિયાડ ગોલ્ડ જીત્યો
રિયોમાં મેડલનું સપનું ચકનાચૂર થઈ ગયા બાદ વિનેશે હાર માની નહીં. 2017 એશિયન રેસલિંગ ચેમ્પિયનશિપમાંથી પુનરાગમન કર્યું, પરંતુ આ વખતે વેઇટ કેટેગરી નવી હતી. હવે વિનેશે 50 કિલોમાં રમવાનું શરૂ કર્યું. 2018ની સિઝનમાં વિનેશે પ્રભુત્વ જમાવ્યું હતું. તેણે એશિયન ચેમ્પિયનશિપમાં સિલ્વર મેડલ, કોમનવેલ્થ ગેમ્સ અને એશિયન ગેમ્સમાં ગોલ્ડ મેડલ જીત્યા હતા. એશિયન ગેમ્સમાં કુસ્તીમાં ગોલ્ડ જીતનારી તે પ્રથમ ભારતીય મહિલા બની હતી.

વિનેશે 2019માં પણ પોતાનું ફોર્મ જાળવી રાખ્યું હતું. હવે વિનેશે ઈજાના જોખમને ઘટાડવા અને કારકિર્દીને લંબાવવા માટે 53 કિલોગ્રામમાં રમવાનું નક્કી કર્યું. કઝાકિસ્તાનમાં વર્લ્ડ ચેમ્પિયનશિપમાં મુશ્કેલ ડ્રો વચ્ચે વિનેશે બ્રોન્ઝ જીત્યો અને ટોકિયો ઓલિમ્પિકની ટિકિટ મેળવી.

વિનેશે (50 કિગ્રા) એશિયન ગેમ્સ-2018માં જાપાનની યુકી ઈરીને 6-2થી હરાવીને ગોલ્ડ જીત્યો હતો.

વિનેશ એશિયન ગેમ્સમાં ગોલ્ડ જીતનારી પ્રથમ ભારતીય મહિલા રેસલર બની હતી.

3. જ્યારે ટોકિયોમાં હારી ગઈ, ત્યારે ફેડરેશને તેને ખોટો સિક્કો ગણાવી અને તેના પર પ્રતિબંધ મૂક્યો
ક્વોટા પ્રાપ્ત કર્યા પછી, વિનેશે ટોકિયો ઓલિમ્પિકની તૈયારી શરૂ કરી, પરંતુ કોરોના રોગચાળાએ તેને અવરોધ્યો. રોગચાળાને કારણે 2021માં ઓલિમ્પિક ગેમ્સ યોજાઈ હતી. 53 કિગ્રામાં રમી રહેલી વિનેશ ફોગાટને બેલારુસની વેનેસા કાલાદઝિંસ્કાયાએ 9-3થી પરાજય આપ્યો હતો અને તેની ગોલ્ડની આશા પર પાણી ફરી વળ્યું હતું. મુસીબતોનો સમય અહીંથી શરૂ થયો.

આ હાર પર વિનેશના ભાઈ હરવિંદર ભાસ્કરને કહે છે, ‘ટોકિયો ઓલિમ્પિક 2020માં ઈજામાંથી સાજા થયા બાદ વિનેશે પુનરાગમન કર્યું હતું. તેના ફિઝિયોને ટોકિયો જવા માટે વિઝા આપવામાં આવ્યા ન હતા. રેસલિંગ ફેડરેશન દ્વારા આપવામાં આવેલી કીટમાં વિનેશ કમ્ફર્ટેબલ ન હતી. તેણે તેની સ્પોન્સર કીટ પહેરી હતી, પરંતુ તેને આમ કરવાથી અટકાવવામાં આવી હતી.

ગેમ્સની મુશ્કેલ કુસ્તી મેચ વચ્ચે તેણે પોતાનો બધો સામાન જાતે જ લઈ જવો પડતો. તે ક્વાર્ટર ફાઈનલમાં વધુ પડતી મહેનત અને કિટને કારણે બીમાર પડી હતી. પ્રેક્ટિસ દરમિયાન તેની જૂની ઈજા પણ ઉભરી આવી હતી, પરંતુ તેને ડોક્ટર પાસે પણ લઈ જવાઈ નહોતી. જેના કારણે તે હારી ગઈ હતી.’

હરવિંદરે કહ્યું, ‘જ્યારે તે ટોકિયોથી પરત આવી ત્યારે ફેડરેશનના પ્રમુખે વિનેશને ખોટો સિક્કો ગણાવી અને કહ્યું- લંગડા ઘોડા પર દાવ લગાવવો ન જોઈએ. ફેડરેશનના પ્રમુખના શબ્દોએ વિનેશને ભાંગી નાખ્યો. વિનેશ પર પણ જર્સી ન પહેરવા બદલ પ્રતિબંધ મુકવામાં આવ્યો હતો.’

વિનેશ (53 કિગ્રા)ને ટોકિયો ઓલિમ્પિકની ક્વાર્ટર ફાઈનલમાં બેલારુસની વેનેસા કાલાદઝિંસ્કાયાએ 9-3થી હાર આપી હતી.

4. ટોકિયો પછી ડિપ્રેશનમાં ગઈ, ડોક્ટરે કહ્યું- કુસ્તી છોડી દો
હરવિન્દરે કહ્યું, ‘એશિયન ગેમ્સ અને વર્લ્ડ ચેમ્પિયનશિપ જીતનાર કુસ્તીબાજને ખોટો સિક્કો કહેવો યોગ્ય નથી.’ તેણે કહ્યું, ‘જ્યારે વિનેશ ડિપ્રેશનમાંથી બહાર આવવા માટે ડોક્ટર પાસે ગઈ ત્યારે અમને ખબર પડી કે તેને 2018માં પ્રેક્ટિસ દરમિયાન માથામાં ગંભીર ઈજા થઈ હતી. ત્યારે બહુ સમસ્યા ન હતી, તેથી અમે તેને ગંભીરતાથી લીધી ન હતી. ડોક્ટરે કહ્યું કે વિનેશની ઈજા વધુ પડતા ટેન્શનને કારણે દેખાઈ હતી.

વિનેશની ઈજાને જોઈને ડોક્ટરે તેને કુસ્તીથી દૂર રહેવા અને પરિવાર સાથે સમય પસાર કરવાની સલાહ આપી. વિનેશ પરિવારના સમર્થનથી સ્વસ્થ થઈ, કુસ્તીમાં પરત ફરી અને કોમનવેલ્થ ગોલ્ડ પણ જીત્યો. એટલું જ નહીં તેણે ટોકિયો ઓલિમ્પિક માટે પણ ક્વોલિફાય કર્યું હતું.

વિનેશ ફોગાટને ઈજા અને ડિપ્રેશનમાંથી સાજા થવામાં 9 મહિના લાગ્યા હતા. ફોટો @vineshphogat Instagram

5. સતત પ્રેક્ટિસ અને ઓલિમ્પિક માટે ક્વોલિફાય
હતાશા અને પ્રતિબંધ પછી પણ વિનેશે હાર ન માની. તેણે કુસ્તીબાજોની હડતાલ વચ્ચે પ્રેક્ટિસ ચાલુ રાખી અને 20 એપ્રિલે પેરિસ ઓલિમ્પિકની ક્વોલિફિકેશન ઇવેન્ટમાં 50 કિગ્રા વર્ગમાં ક્વોટા જીત્યો.

હરવિંદર કહે છે, ‘જ્યારે વિનેશે સાક્ષી અને અન્ય કુસ્તીબાજો સાથે ફેડરેશનના ગુનાનો વિરોધ કર્યો ત્યારે એવું જૂઠ ફેલાવવામાં આવ્યું કે વિનેશ ટ્રાયલ આપવા માગતી નથી. એવું નહોતું કે તે ટ્રાયલની તૈયારી માટે થોડો સમય માગી રહી હતી. પરંતુ એડહોક કમિટીએ તેને ટ્રાયલ વગર જ મોકલવાનો નિર્ણય કર્યો હતો. ભગવાનની કૃપાથી વિનેશને ઈજા થઈ અને તે એશિયન ગેમ્સમાં ભાગ લઈ શકી નહીં. જો વિનેશ ઈજાગ્રસ્ત ન થઈ હોત તો તેના પર ટ્રાયલ વિના એશિયન ગેમ્સ રમવાનો આરોપ લગાવવામાં આવ્યો હોત.

રેસલિંગ ફેડરેશન ઑફ ઈન્ડિયાના વિરોધ દરમિયાન વિનેશ ફોગાટ.

વિનેશે જીત પછી તેની માતાને કહ્યું- મારે ગોલ્ડ લાવવો છે
વિનેશ ફોગાટે સેમિફાઈનલ જીત્યા બાદ ઘરે માતા સાથે વાત કરી હતી. વિનેશે તેની માતા સામે હાથ ઊંચો કરીને ખુશી વ્યક્ત કરી અને કહ્યું- મારે ગોલ્ડ લાવવો છે. આ વીડિયોમાં માતા પણ તેને પ્રોત્સાહિત કરતી જોવા મળી હતી.