ઉપવાસ પછી વજન કેમ ઝડપથી વધે છે?: ન્યુટ્રિશનિસ્ટ આપે છે ઉપવાસ પછી વજન જાળવી રાખવાની 10 ટિપ્સ, આ ભૂલો ન કરો

શારદીય નવરાત્રિ હવે પૂરી થઈ ગઈ છે. આ 9 દિવસો દરમિયાન, લોકોએ ખૂબ જ ઉત્સાહ અને ભક્તિ સાથે દેવી દુર્ગાના 9 સ્વરૂપોની પૂજા કરી. તેમની સ્થાનિક માન્યતાઓ અનુસાર પ્રસાદ અને શણગાર અર્પણ કર્યા. ઘણા લોકોએ 9 દિવસ સુધી ઉપવાસ રાખ્યા. દરેક જગ્યાએ ઉપવાસની પોતાની માન્યતાઓ છે. કેટલાક લોકો અન્નનો ત્યાગ કરે છે, કેટલાક લોકો દિવસમાં માત્ર એક જ વાર સાત્ત્વિક ખોરાક લે છે, જ્યારે કેટલાક લોકો સંપૂર્ણ રીતે નકોરડા ઉપવાસ કરે છે અને માત્ર પાણી જ પીવે છે.

સ્થૂળતા અને વધુ વજનથી પીડિત લોકો માટે નવરાત્રિ ઉપવાસ એક સારા પેકેજ સમાન છે. તેઓ દેવીને પ્રસન્ન કરવા માટે વ્રત રાખે છે, આનાથી તેમને વજન નિયંત્રણમાં પણ મદદ મળે છે. હવે મોટી સમસ્યા એ છે કે ઉપવાસ પૂર્ણ કર્યા પછી તમારા રોજિંદા આહારમાં કેવી રીતે પાછા આવવું.

આ પ્રશ્ન ઊભો થાય છે કારણ કે ઘણીવાર એવું જોવામાં આવે છે કે ઉપવાસના દિવસોમાં વજન ઘટાડવા માટે કરવામાં આવતી તમામ મહેનત ત્યારે વ્યર્થ જાય છે જ્યારે તમે સામાન્ય આહારની દિનચર્યામાં પાછા ફરો છો. વજન ફરી વધે છે, પેટ ફરી દેખાય છે. આ વખતે વજન વધુ ઝડપથી વધે છે. પાચન તંત્ર અને લીવર પર પણ તેની ખરાબ અસર પડે છે.

તેથી, આજે ‘તબિયતપાણી’ માં આપણે જાણીશું કે નવરાત્રિ ઉપવાસ પૂરો થયા પછી તરત જ શા માટે નિયમિત ખોરાકની આદતોમાં પાછા ન આવવું જોઈએ. તમે એ પણ શીખી શકશો કે-

ઉપવાસ પછી મસાલેદાર ખોરાક ખાવાનું મન થાય છે ઉપવાસ દરમિયાન લોકો ભોજન છોડી દે છે. ફળો અને શાકભાજીમાંથી બનાવેલો સાત્વિક ખોરાક જ ખાય છે. કેટલાક લોકો 9 દિવસ સુધી કંઈ ખાતા નથી અને માત્ર પાણી પીતા હોય છે. આ 9 દિવસ મન પર નિયંત્રણ રાખવું પડે છે. તેથી, ઉપવાસ સમાપ્ત થયા પછી, જેવો આપણને ખ્યાલ આવે છે કે આપણા ખોરાકમાં હવે કોઈ પ્રતિબંધ નથી, ત્યારે આપણું મન કંઈક મસાલેદાર માગવાનું શરૂ કરે છે.

દિલ્હીના ન્યુટ્રિશનિસ્ટ ડૉ. અમૃતા મિશ્રા કહે છે કે, જો તમે ઉપવાસ તોડ્યા પછી તરત જ તળેલો અને મસાલેદાર ખોરાક ખાશો તો તેની તમારા સ્વાસ્થ્ય પર ગંભીર અસર થઈ શકે છે.

નવરાત્રિના ઉપવાસ દરમિયાન લોકો 9 દિવસ સુધી ખૂબ જ ઓછો અને હળવો ખોરાક લે છે. તેથી પાચનતંત્ર અને ચયાપચય આરામ મોડમાં આવે છે.જો તમે અચાનક તળેલો ખોરાક ખાશો તો લીવરને તેને પચાવવામાં ખૂબ જ મુશ્કેલી પડશે. જેના કારણે પાચનતંત્રને લગતી સમસ્યાઓ થઈ શકે છે.

ઉપવાસ છોડ્યા પછી સ્થૂળતા ઝડપથી વધી શકે છે ઑક્ટોબર, 2019માં નેશનલ લાઇબ્રેરી ઑફ મેડિસિનમાં પ્રકાશિત થયેલા એક અભ્યાસ મુજબ, જે લોકોની જીવનશૈલી નબળી છે, જેમની સામાજિક અને આર્થિક સ્થિતિ એવી છે કે તેઓને વારંવાર ભૂખ્યા રહેવું પડે છે, તેઓ મેદસ્વી અને વધુ વજનવાળા થવાનું જોખમ વધારે છે.

અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે આપણું મગજ આપણી દરેક નાની-મોટી ક્રિયાને નોંધતું રહે છે. આ મુજબ મગજ આંતરિક શારીરિક અંગોને કામ કરવાનો આદેશ આપે છે. જો મગજ વારંવાર નોંધ કરતું હોય કે શરીરને વારંવાર ભૂખનો સામનો કરવો પડે છે, તો તે આગલી વખતે આવા સમય માટે અગાઉથી તૈયારી કરશે. આ જ કારણ છે કે જે લોકો પાસે પૂરતો ખોરાક નથી અથવા જેઓ વારંવાર ભૂખનો સામનો કરે છે તેઓ સ્થૂળતાનું જોખમ વધારે છે. બરાબર એ જ પ્રક્રિયા ઉપવાસ દરમિયાન થાય છે. આપણું શરીર ભૂખની લાગણીમાંથી પસાર થઈ રહ્યું છે, તેથી ખાવાનું મળતાં જ શરીર ભવિષ્યમાં ફરીથી આ પરિસ્થિતિનો સામનો કરવા માટે ખોરાકનો સંગ્રહ કરવાનું શરૂ કરે છે.જે પછી સ્થૂળતા તરીકે પ્રગટ થાય છે.

હવે, જો શરીર આ વૈજ્ઞાનિક સૂત્રને અનુસરે છે અને તેની સાથે, વધુ પડતું ચરબીયુક્ત ખોરાક પણ લે છે, તો તેના પરિણામો વધુ ખરાબ હોઈ શકે છે. તેનાથી સ્થૂળતા ખૂબ જ ઝડપથી વધી શકે છે.

ઉપવાસ તોડ્યા પછી સાવધાની રાખવી જરૂરી છે ઈન્દોરની મેદાંતા હોસ્પિટલના ગેસ્ટ્રોએન્ટેરોલોજિસ્ટ ડૉ. હરિ પ્રસાદ યાદવ કહે છે કે, ઉપવાસ તોડ્યા પછી તરત જ વધુ પડતો તળેલા ખોરાક ખાવાથી પેટ ખરાબ થઈ શકે છે અને લિવર પર પણ વધુ તાણ આવે છે. જેના કારણે ગંભીર સ્થિતિ સર્જાઈ શકે છે. તેથી, ઉપવાસ તોડ્યા પછી શરૂઆતના દિવસોમાં હળવો, સુપાચ્ય ખોરાક લેવો મહત્ત્વપૂર્ણ છે. જો કોઈ વ્યક્તિ ઉપવાસ તોડ્યા પછી તરત જ ખૂબ મસાલેદાર અથવા ચરબીયુક્ત ખોરાક ખાય છે, તો તે પેટમાં બળતરા અને ગેસની રચનાનું કારણ બની શકે છે. શરીરના આ સંકેતોની અવગણના કરવી મોંઘી સાબિત થઈ શકે છે. ચાલો ગ્રાફિકમાં જોઈએ કે ઉપવાસ કર્યા પછી તરત જ કઈ ભૂલો ટાળવી જોઈએ.

ધીમે ધીમે નિયમિત ખોરાકની આદતો પર પાછા ફરો ડૉ. હરિ પ્રસાદ યાદવ કહે છે કે ઉપવાસ કર્યા પછી તરત જ નિયમિત ખોરાકની આદતોમાં પાછા ફરવું મુશ્કેલ હોઈ શકે છે, જેના કારણે અપચો અથવા ઊલટી થઈ શકે છે. તેને આ રીતે ધ્યાનમાં લો કે બાળપણમાં આપણે થાક્યા વિના 1-2 કિલોમીટર આરામથી દોડતા હતા. તે આપણી રમત અને દિનચર્યાનો એક ભાગ હતો. હવે, જો તમને અચાનક આટલું બધું દોડવાનું કહેવામાં આવે અને તે તમારી રોજિંદી આદતનો ભાગ ન હોય, તો તમને શ્વાસ ચડવા માંડશે. આનો અર્થ એ છે કે આપણા ફેફસાં આ માટે તૈયાર નથી અને તેમના પર અચાનક ઘણો ભાર આવી રહ્યો છે.

બરાબર આ રીતે આપણા શરીરના તમામ અંગો કામ કરે છે. ઉપવાસ દરમિયાન આપણું પાચનતંત્ર આરામની સ્થિતિમાં જાય છે. પછી જ્યારે અચાનક તેને આટલો ખોરાક પચવો પડે છે, ત્યારે તે પ્રતિભાવ આપવા લાગે છે. જેના કારણે અપચો અને ઉલટીની સમસ્યા થવા લાગે છે.

જો તમારે વજન જાળવી રાખવું હોય તો શિસ્ત જરૂરી છે કોઈપણ ક્ષેત્રમાં સફળતાનો સૌથી મહત્ત્વપૂર્ણ ભાગ શિસ્ત છે. શિસ્ત તૂટતાંની સાથે જ પરિણામો પણ અલગ આવવા લાગે છે. એ જ રીતે વજન જાળવી રાખવા માટે ડાયટ પ્લાનમાં શિસ્ત જરૂરી છે. ઉપવાસ છોડ્યા પછી પણ જંક ફૂડથી દૂર રહો અને આરોગ્યપ્રદ ખોરાક લો. વધારે ખાંડવાળો ખોરાક ન ખાવો.

ડો.અમૃતા મિશ્રા કહે છે કે ઉપવાસ કર્યા પછી એ વાતનું ધ્યાન રાખો કે ખોરાકમાં બને તેટલું ફાઈબર અને પ્રોબાયોટિક્સ હોય. આનાથી પાચન તંત્ર પર વધારે તાણ નહીં પડે. ફાઈબર માટે ફળો, શાકભાજી અને આખા અનાજ ખાઓ. પ્રોબાયોટિક્સ માટે તમારા આહારમાં દહીંનો સમાવેશ કરો.