42 મિનિટ પેહલાલેખક: સંદીપ સિંહ
- કૉપી લિંક
દેશમાં સાયબર ફ્રોડના કિસ્સાઓ સતત વધી રહ્યા છે. લોકોને મૂર્ખ બનાવવા માટે સાયબર છેતરપિંડી કરનારા દરરોજ નવા નવા રસ્તાઓ શોધી રહ્યા છે.
તાજેતરમાં તમિલનાડુ પોલીસે એક નવા કૌભાંડ અંગે ચેતવણી આપી છે. આ કૌભાંડમાં, સાયબર ગુનેગારો યુનિફાઇડ પેમેન્ટ્સ ઇન્ટરફેસ (UPI) દ્વારા છેતરપિંડી કરી રહ્યા છે. કૌભાંડની આ પદ્ધતિ એટલી નવી અને અનોખી છે કે સાયબર ગુનેગારો UPI દ્વારા થોડી જ સેકન્ડોમાં તમારું એકાઉન્ટ ખાલી કરી શકે છે. આ કૌભાંડને ‘જમ્પ્ડ ડિપોઝિટ સ્કેમ’ નામ આપવામાં આવ્યું છે.
તો,આજે મહત્ત્વના સમાચારમાં આપણે વાત કરીશું કે જમ્પ્ડ ડિપોઝિટ કૌભાંડ શું છે? તમે એ પણ શીખી શકશો કે-
- સાયબર ગુનેગારો આ કૌભાંડ કેવી રીતે કરે છે?
- આ કૌભાંડથી બચવા શું કરવું?
નિષ્ણાત: રાહુલ મિશ્રા, સાયબર સુરક્ષા સલાહકાર, ઉત્તર પ્રદેશ પોલીસ
પ્રશ્ન- જમ્પ્ડ ડિપોઝિટ કૌભાંડ શું છે?
જવાબ- આ કૌભાંડમાં સાયબર ગુનેગારો UPI યુઝર્સને નિશાન બનાવે છે. સ્કેમર્સ પહેલા યુઝરના બેંક એકાઉન્ટમાં નાની રકમ જમા કરે છે. આ પછી, પૈસા પરત કરવા માટે ઘણી વખત વિથડ્રોઅલ રિક્વેસ્ટ મોકલવામાં આવે છે. જ્યારે યૂઝર્સ આ રિક્વેસ્ટ સ્વીકારે છે અને તેમનો પિન દાખલ કરે છે, ત્યારે તે સાયબર ગુનેગારોની જાળમાં ફસાઈ જાય છે અને તેના બેંક ખાતામાંથી પૈસા કાપી લેવામાં આવે છે.
પ્રશ્ન- NPCIએ ‘જમ્પ્ડ ડિપોઝિટ સ્કેમ’ અંગે શું કહ્યું?
જવાબ- નેશનલ પેમેન્ટ્સ કોર્પોરેશન ઓફ ઈન્ડિયા (NPCI) એ ‘જમ્પ્ડ ડિપોઝિટ સ્કેમ’ વિશે કહ્યું છે કે, UPI યુઝર્સે બિનજરૂરી રીતે ગભરાવાની જરૂર નથી. ધ્યાનમાં રાખો કે બેલેન્સ ચેક કરવા અથવા ટ્રાન્ઝેક્શન કરવા માટે, UPI યુઝરે પેમેન્ટ રિક્વેસ્ટ પર ક્લિક કરવું પડશે. આ પછી તમારે તમારો UPI પિન નાખવો પડશે. UPI પિન વિના, કોઈ પણ યૂઝર્સના ખાતામાંથી સીધા પૈસા ઉપાડી શકશે નહીં. તેથી, આનાથી ડરવાની જરૂર નથી, પરંતુ સાવચેત અને સાવધાન રહેવાની જરૂર છે. લોકો ત્યારે જ છેતરપિંડીનો શિકાર બને છે જ્યારે તેઓ પોતે કોઈ ભૂલ કરે છે.
પ્રશ્ન- આવા સ્કેમથી બચવા માટે UPI યૂઝર્સે કઈ સાવચેતી રાખવી જોઈએ?
જવાબ- જમ્પ્ડ ડિપોઝિટ સ્કેમ એ એક કૌભાંડ છે જેમાં સ્કેમર્સ તમને વિશ્વાસ અપાવવાનો પ્રયાસ કરે છે કે તેઓએ ભૂલથી તમારા બેંક ખાતામાં પૈસા ટ્રાન્સફર કરી દીધા છે. આ પછી તેઓ તમને ફોન, ઈમેલ અથવા UPI ટ્રાન્ઝેક્શન રિક્વેસ્ટ દ્વારા પૈસા પાછા મોકલવાનું કહે છે.
સ્કેમર્સ વારંવાર પુરાવા તરીકે નકલી અને એડિટેડ ટ્રાન્ઝેક્શન રેકોર્ડ્સ રજૂ કરે છે. તેથી, જો તમને ક્યારેય આવી કોઈ ફેક વિથડ્રોઅલ રિક્વેસ્ટ મળે, તો સાવચેત રહો. આવી કોઈપણ રિક્વેસ્ટ ક્યારેય સ્વીકારશો નહીં. આ સિવાય, કૌભાંડોથી બચવા માટે, નીચે આપેલા ગ્રાફિકમાં આપેલી કેટલીક સાવચેતી રાખો.
પ્રશ્ન- શું તમારું UPI ID કોઈની સાથે શેર કરવું સુરક્ષિત છે?
જવાબ- સાયબર એક્સપર્ટ રાહુલ મિશ્રા કહે છે કે UPI આઈડી શેર કરવું સંપૂર્ણપણે સુરક્ષિત છે. તેને ઑનલાઇન વ્યવહારો સરળ અને ઝડપી બનાવવા માટે બનાવવામાં આવ્યું છે. ફક્ત UPI ID શેર કરીને કોઈ તમારા બેંક ખાતામાંથી પૈસા ઉપાડી શકશે નહીં.
આ માત્ર એક યૂનિક ID છે, જેની મદદથી કોઈ પણ વ્યક્તિ બેંક એકાઉન્ટ નંબર અને IFSC કોડ શેર કર્યા વિના સુરક્ષિત ઓનલાઈન વ્યવહારો કરી શકે છે.
જો કે, મોબાઈલ નંબર અથવા ઈમેલ આઈડી યુપીઆઈ આઈડી અને યુપીઆઈ એકાઉન્ટ સાથે જોડાયેલ છે, જે સંવેદનશીલ માહિતી છે. તેથી, તેને સોશિયલ મીડિયા પર શેર કરવાનું ટાળવું જોઈએ. ઉપરાંત, ઑનલાઇન છેતરપિંડીથી બચવા માટે, તમારો UPI પિન, પાસવર્ડ ક્યારેય કોઈની સાથે શેર કરશો નહીં.
પ્રશ્ન- સ્કેમર્સ કોઈનું UPI ID કેવી રીતે શોધી શકે?
જવાબ- UPI IDમાં UPI પ્રોવાઇડરનો મોબાઇલ નંબર અને એક્સ્ટેંશન હોય છે. જ્યારે તમે અનધિકૃત ઈ-કોમર્સ વેબસાઇટ્સ, રેસ્ટોરન્ટ્સ, મોલ્સ, પાર્કિંગ અથવા અન્ય સ્થળો પર તમારો મોબાઈલ નંબર રજિસ્ટર કરો છો, ત્યારે સાયબર ગુનેગારો તેનો લાભ લે છે. તેઓ આ ડેટા ચોરી કરે છે. આના દ્વારા UPI ID ક્રેક કરવું સરળ છે.
તેથી કેટલીક બાબતોનું હંમેશા ધ્યાન રાખવું જોઈએ. જેમ કે-
- બેંક ખાતા સાથે જોડાયેલ મોબાઈલ નંબર અને ઈમેલ આઈડી કોઈપણ અજાણી વેબસાઈટ પર શેર કરશો નહીં.
- રેસ્ટોરન્ટ, મોલ, પાર્કિંગ પ્લોટ જેવાં સ્થળોએ બેંક ખાતામાં નોંધાયેલ મોબાઈલ નંબર શેર કરવાનું ટાળો. આ તમારી ગોપનીયતા અને સુરક્ષા માટે ખતરો બની શકે છે.
- UPI એપ્સ પર ફોન લૉક સ્ક્રીન પાસવર્ડ સેટ કરવાની ખાતરી કરો.
- તમારા વ્યવહારની વિગતોનો ઇતિહાસ નિયમિતપણે તપાસતા રહો.
- તમારા ફોન અથવા લેપટોપને હંમેશા સુરક્ષિત Wi-Fi કનેક્શન સાથે કનેક્ટ કરો.
- રેસ્ટોરાં, મોલ, થિયેટરમાં સ્થાપિત પબ્લિક Wi-Fi દ્વારા ડિજિટલ વ્યવહાર કરવાનું ટાળો.
- કોઈને પૈસા મોકલતા પહેલાં તેનું નામ અને UPI આઈડી બરાબર તપાસો.
- સુરક્ષા માટે તમારો UPI PIN નિયમિત બદલતા રહો.
- નવીનતમ સેફ્ટી ફીચર્સ માટે તમારી UPI એપ્લિકેશન અને ફોન ઓપરેટિંગ સિસ્ટમને અપડેટ રાખો.
- Google Pay, Phone Pay, Paytm અને BHIM એપ્સ જેવી અધિકૃત અને વિશ્વસનીય UPI એપનો જ ઉપયોગ કરો.
- જો તમને UPI એકાઉન્ટ અંગે કોઈ છેતરપિંડી જણાય તો તરત જ તમારી બેંકનો સંપર્ક કરો.
- કૌભાંડના કિસ્સામાં, સાયબર હેલ્પલાઇન નંબર 1930 પર સંપર્ક કરો અને તરત જ ફરિયાદ નોંધાવો.