બેઇજિંગ/વોશિંગ્ટન ડીસી21 મિનિટ પેહલા
- કૉપી લિંક
1 ડિસેમ્બર 2018
વાનકુવર એરપોર્ટ, કેનેડા
અમેરિકાના ઈશારે કેનેડાએ મેક્સિકો જઈ રહેલી એક ચીની મહિલાની ધરપકડ કરી. તેણી પર અમેરિકન બેંકને ખોટી માહિતી આપીને ઈરાન સાથે વ્યવસાય કરવાનો આરોપ હતો.
આ મહિલા કોઈ સામાન્ય ચીની નાગરિક નહીં પણ ચીનની સૌથી મોટી મોબાઇલ કંપની હુવેઇના માલિક રેન ઝેંગફેઈની પુત્રી મેંગ વાનઝોઉ હતી. મેંગની ધરપકડથી ચીન ખૂબ જ ગુસ્સે થયું હતું અને તેણે ગંભીર પરિણામોની ધમકી આપી હતી.
જ્યારે મેંગને અમેરિકા મોકલવાના પ્રયાસો ચાલી રહ્યા હતા, ત્યારે 10 ડિસેમ્બરે, ચીને બે કેનેડિયન નાગરિકો, માઈકલ કોવ્રિગ અને માઈકલ સ્પારોવની જાસૂસીના આરોપસર ધરપકડ કરી.
મેંગની ધરપકડ પાછળનું સાચું કારણ અમેરિકા અને ચીન વચ્ચે ચાલી રહેલ વેપાર યુદ્ધ હતું. ટ્રુડો આ યુદ્ધમાં ફસાઈ ગયા.
આ વાર્તામાં, આપણે જાણીશું કે ચીન અને અમેરિકા વચ્ચે પહેલું ટેરિફ યુદ્ધ કેવી રીતે શરૂ થયું અને તેનું પરિણામ શું આવ્યું?
ચીની કંપનીઓ અમેરિકન કંપનીઓની નકલ કરતી હતી
ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ 2017માં પહેલીવાર અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ બન્યા. ટ્રમ્પે ચૂંટણી દરમિયાન વચન આપ્યું હતું કે તેઓ ચીન સાથે વેપાર ખાધ ઘટાડશે.
જ્યારે ટ્રમ્પ રાષ્ટ્રપતિ બન્યા ત્યારે ચીન સાથે અમેરિકાની વેપાર ખાધ $355 બિલિયન હતી. તે જ વર્ષે ઓગસ્ટમાં, ટ્રમ્પે ચીન પર બૌદ્ધિક સંપદા ચોરી એટલે કે અમેરિકન કંપનીઓના ઉત્પાદનોની નકલ કરવાનો આરોપ લગાવ્યો અને તેની તપાસ શરૂ કરી.
ટ્રમ્પે જાન્યુઆરી 2018માં સોલાર પેનલ પર 30% અને વોશિંગ મશીન પર 20 થી 50% ટેરિફ લાદીને વેપાર યુદ્ધ શરૂ કર્યું હતું. ત્યારબાદ ટ્રમ્પે સ્ટીલ પર 25% અને એલ્યુમિનિયમ પર 10% ટેરિફ લાદ્યો.
આ બધા દેશો પર લાગુ કરવામાં આવ્યા હતા, પરંતુ ચીન પર તેમની સૌથી વધુ અસર પડી હતી. ચીન આનો મુખ્ય સપ્લાયર હતો. 2018માં ચીન સાથે અમેરિકાની વેપાર ખાધ વધીને $419 બિલિયન થઈ ગઈ.
22 માર્ચ, 2018ના રોજ, અમેરિકન કંપનીઓની નકલની તપાસનો અહેવાલ પણ આવ્યો. તેમાં જાણવા મળ્યું કે ચીનની નીતિઓ અમેરિકન કંપનીઓને નુકસાન પહોંચાડી રહી છે.
વિશ્વનો વિકાસ દર 3.6% થી ઘટીને 2.9% થયો
ટ્રમ્પના વેપાર યુદ્ધની સીધી અસર ચીનના ટેક ક્ષેત્ર પર પડી. અમેરિકાએ Huawei અને ZTE જેવી ટેક કંપનીઓને બ્લેકલિસ્ટ કરી. આ કારણે, આ કંપનીઓને અમેરિકન સોફ્ટવેર અને હાર્ડવેર મેળવવામાં સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડ્યો. આના કારણે, ચિપ્સ એટલે કે સેમિકન્ડક્ટરના પુરવઠાનું સંકટ વધુ ઘેરું બન્યું.
ચીને પણ અમેરિકન સોયાબીનની ખરીદી ઘટાડી દીધી. આનાથી અમેરિકન ખેડૂતોને ભારે નુકસાન થયું. તેની સૌથી વધુ અસર મધ્ય અમેરિકાના રાજ્યો પર પડી.
ટ્રમ્પ સરકારે ખેડૂતોને વળતર આપવું પડ્યું.
બીજી બાજુ, વેપાર યુદ્ધને કારણે કાચો માલ મોંઘો થયો. આના કારણે કંપનીઓનો ઉત્પાદન ખર્ચ વધવા લાગ્યો. આના કારણે મોબાઈલ, ઈલેક્ટ્રોનિક્સ અને રોજિંદા ઉપયોગની વસ્તુઓના ભાવ વધવા લાગ્યા.
અમેરિકા અને ચીન વચ્ચેનો વેપાર યુદ્ધ ફક્ત બે દેશો પૂરતો મર્યાદિત નથી. આનાથી સમગ્ર વિશ્વની અર્થવ્યવસ્થા પર અસર પડી. આંતરરાષ્ટ્રીય નાણાકીય ભંડોળ (IMF) એ કહ્યું કે આ વેપાર યુદ્ધને કારણે, 2019માં વૈશ્વિક વિકાસ દર 3.6% થી ઘટીને 2.9% થયો.
અમેરિકા અને ચીન વચ્ચેના પ્રથમ તબક્કાના કરારથી ટેરિફ યુદ્ધ બંધ થયું
ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે ડિસેમ્બર 2019થી 160 અબજ ડોલરના ચીની માલ પર 15% ટેરિફ લાદવાની યોજના બનાવી હતી. તેઓએ અગાઉ સપ્ટેમ્બરમાં 112 અબજ ડોલરના માલ પર ટેરિફ લાદ્યો હતો.
દરમિયાન, ડિસેમ્બરમાં બંને દેશોએ તણાવ ઓછો કરવાનો પ્રયાસ કર્યો. આ પ્રયાસને ધ્યાનમાં રાખીને, ટ્રમ્પે 160 અબજ ડોલરના માલ પર ટેરિફ લાદવાની યોજના રદ કરી. આ ઉપરાંત, ૧૨૦ અબજ ડોલરના માલ પર ટેરિફ 15%થી ઘટાડીને 7.5% કરવામાં આવ્યો.
15 જાન્યુઆરી, 2020ના રોજ યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ અને ચીને પ્રથમ તબક્કાના વેપાર કરાર પર હસ્તાક્ષર કર્યા. ચીને અમેરિકા પાસેથી વધુ કૃષિ ઉત્પાદનો ખરીદવાનું વચન આપ્યું. તે અમેરિકન કંપનીઓની બૌદ્ધિક સંપત્તિની ચોરી અને ચલણની હેરાફેરી પણ અટકાવશે.
અમેરિકાએ ઘણા ટેરિફ ઘટાડ્યા, પરંતુ $350 બિલિયનના મૂલ્યના માલ પર 7.5થી 25% સુધીનો ટેરિફ જાળવી રાખ્યો.
૨૦૨૦ માં કોવિડ રોગચાળો સમગ્ર વિશ્વમાં ફેલાયો. આના કારણે વેપાર યુદ્ધ ધીમું પડ્યું. જોકે, તેની અસર રહી.
4 વર્ષ પછી ફરી શરૂ થયું ટ્રેડ વૉર
અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે તેમના બીજા કાર્યકાળના પહેલા ત્રણ મહિનામાં ચીન સાથે ટ્રેડ વૉર શરૂ કરી દીધું છે. ટ્રમ્પે અત્યાર સુધીમાં ચીન પર 145 % ટેરિફ વધારી દીધા છે.
આના જવાબમાં ચીને પણ અમેરિકન માલ પરના ટેરિફમાં 125%નો વધારો કર્યો છે. બીજી બાજુ, ટ્રમ્પે બાકીના વિશ્વ પર લાદવામાં આવતા પારસ્પરિક ટેરિફ રોકી દીધા છે.
2 એપ્રિલના રોજ, ટ્રમ્પે ભારત અને ચીન સહિત 60 દેશો પર પારસ્પરિક ટેરિફ લાદ્યા હતા, જેને 9 એપ્રિલના રોજ 90 દિવસ માટે મુલતવી રાખવામાં આવ્યા હતા. પરંતુ અમેરિકાએ આ નિર્ણયમાં ચીનને કોઈ છૂટ આપી નથી. આના કારણે અમેરિકા અને ચીન વચ્ચે ફરી એકવાર વેપાર તણાવ વધવા લાગ્યો છે.
ભારતે ટ્રેડ વૉરમાં અગાઉ તક ગુમાવી, આ વખતે વધુ સારી આશા છે
જ્યારે ટ્રમ્પ વહીવટીતંત્રે 2018માં ચીન સામે ટેરિફ યુદ્ધ શરૂ કર્યું, ત્યારે ભારતને આશા હતી કે કંપનીઓ ચીન છોડીને તેના તરફ વળશે. પરંતુ આ મોટા પાયે બન્યું નહીં. હવે 2024-25માં પરિસ્થિતિ ફરી એ જ બનતી જાય છે.
ઇકોનોમિક્સ ટાઇમ્સના 2019ના અહેવાલ મુજબ, 2018માં જાપાની, અમેરિકન અને યુરોપિયન કંપનીઓ ચીન છોડવા માંગતી હતી, પરંતુ ભારતની નીતિગત સુસ્તી, શ્રમ કાયદાઓની જટિલતા અને નબળા લોજિસ્ટિક્સને કારણે, આ કંપનીઓ વિયેતનામ અને બાંગ્લાદેશ તરફ વળ્યા.
જોકે, આ વખતે પરિસ્થિતિ બદલાઈ શકે છે. બ્લૂમબર્ગના 2024ના અહેવાલ મુજબ, ભારતે PLI યોજના, વધુ સારી માળખાગત સુવિધા, સિંગલ વિન્ડો ક્લિયરન્સ જેવા સુધારાઓ અમલમાં મૂક્યા છે. આનાથી અમેરિકન કે અન્ય દેશોની કંપનીઓ માટે ભારતમાં આવવાનું પહેલા કરતાં થોડું સરળ બની શકે છે.
2018 માં, ચીને અમેરિકાથી સોયાબીન, ઘઉં અને કપાસની આયાત પર ટેરિફ લાદ્યો હતો. પરંતુ ભારત ગુણવત્તા અને જથ્થાની દ્રષ્ટિએ સ્પર્ધા કરી શક્યું નહીં. આર્થિક સર્વેક્ષણ મુજબ, આ વખતે ભારતે ગ્લોબલ GAP જેવા ગુણવત્તા ધોરણો અપનાવ્યા છે. નિકાસ વધારવા માટે ફૂડ પ્રોસેસિંગ પર ભાર મૂકવામાં આવી રહ્યો છે.
