બેંગકોક17 મિનિટ પેહલા
- કૉપી લિંક
આજે પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીની થાઇલેન્ડ મુલાકાતનો બીજો દિવસ છે. તેઓ BIMSTEC દેશોના છઠ્ઠા શિખર સંમેલનમાં ભાગ લેવા માટે પહોંચ્યા છે. થાઇલેન્ડના વડાપ્રધાન પેટોંગટાર્ન શિનવાત્રાએ તેમનું સ્વાગત કર્યું.
આજે યોજાનારી BIMSTEC સમિટમાં વડાપ્રધાન મોદી અને બાંગ્લાદેશના મુખ્ય સલાહકાર મોહમ્મદ યુનુસ વચ્ચે ચર્ચા થઈ શકે છે. ગઈકાલે રાત્રે BIMSTEC ડિનરમાં બંને નેતાઓ સાથે જોવા મળ્યા હતા. ગયા વર્ષે ઓગસ્ટમાં બાંગ્લાદેશમાં થયેલા વિદ્રોહ પછી આ પહેલીવાર છે જ્યારે ભારતીય પીએમ અને બાંગ્લાદેશી સરકારના મુખ્ય સલાહકાર મળ્યા છે.
આજે શરૂઆતમાં તેઓ મ્યાનમારના લશ્કરી નેતા જનરલ મીન આંગને મળ્યા હતા. આ દરમિયાન પીએમ મોદીએ મ્યાનમારમાં આવેલા ભૂકંપમાં માર્યા ગયેલા લોકો પ્રત્યે સંવેદના વ્યક્ત કરી. તેમણે એમ પણ કહ્યું કે ભારત મ્યાનમારને મદદ કરવા માટે દરેક શક્ય પ્રયાસ કરી રહ્યું છે.
BIMSTEC શું છે, ભારત માટે તે કેમ મહત્ત્વપૂર્ણ છે…
શીતયુદ્ધના અંત અને સોવિયેત યુનિયનના પતન પછી 1990ના દાયકામાં દુનિયા ઝડપથી બદલાઈ ગઈ. વૈશ્વિકીકરણના યુગમાં દેશોને આર્થિક જોડાણો બનાવવાની ફરજ પડી હતી. દક્ષિણ અને દક્ષિણ-પૂર્વ એશિયાના દેશોમાં આ જરૂરિયાત અનુભવાઈ.
દક્ષિણ-પૂર્વ એશિયાઈ દેશોમાં ASEAN (દક્ષિણપૂર્વ એશિયન રાષ્ટ્રોનું સંગઠન) હતું, જે મોટાભાગે સફળ રહ્યું હતું, પરંતુ ભારત, બાંગ્લાદેશ અને શ્રીલંકા જેવા પડોશી દેશોને તેમાં સ્થાન મળ્યું ન હતું. એટલે કે, ભારત અને તેના પડોશી દેશો માટે આર્થિક સહયોગને મજબૂત રીતે આગળ વધારવા માટે કોઈ પ્લેટફોર્મ નહોતું.
BIMSTECની સ્થાપનાનો વિચાર 1994માં થાઇલેન્ડના ભૂતપૂર્વ વિદેશ મંત્રી થાનટ ખામનને રજૂ કર્યો હતો. થાઇલેન્ડે ‘લુક વેસ્ટ પોલિસી’ હેઠળ એક પ્રાદેશિક જૂથની રચનાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો જે દક્ષિણ એશિયા અને દક્ષિણપૂર્વ એશિયાને જોડશે. ભારતે તેની લુક ઇસ્ટ પોલિસી હેઠળ દક્ષિણ પૂર્વ એશિયા સાથેના સંબંધોને પણ મજબૂત બનાવવા પડ્યા. તેથી, બંને દેશોની પહેલ પર તેની રચના 1997માં કરવામાં આવી હતી.
BIMSTECનો પાયો કેવી રીતે નંખાયો
તે 2014નું વર્ષ હતું. દેશમાં 10 વર્ષ પછી ભાજપની સરકાર બની. મોદીએ પ્રધાનમંત્રી તરીકે શપથ લીધા. આમાં પાકિસ્તાનના તત્કાલીન પીએમ નવાઝ શરીફની સાથે સાર્ક દેશોના 6 નેતાઓ પણ આવ્યા હતા. આ પહેલીવાર હતું જ્યારે કોઈ વિદેશી નેતા ભારતીય વડાપ્રધાનના શપથ ગ્રહણ સમારોહમાં હાજર રહ્યા હતા.
6 મહિના પછી મોદી સાર્ક સમિટમાં હાજરી આપવા માટે કાઠમંડુ પહોંચ્યા. આ સમિટમાં ભારતનું ધ્યાન રેલ અને મોટર વાહન કરાર લાવવા પર હતું, પરંતુ પાકિસ્તાન સરકારે તેને અટકાવી દીધું. એટલું જ નહીં, પાકિસ્તાને સાર્કમાં નિરીક્ષક દેશ ચીનના સિલ્ક રોડ પ્રોજેક્ટની રજૂઆતની હિમાયત કરી.
મોદી આનાથી એટલા ગુસ્સે થયા કે તેમણે નવાઝ શરીફ સાથે સત્તાવાર મુલાકાત પણ કરી નહીં. 2016માં ઉરી હુમલા પછી ભારતે સાર્ક સમિટમાં હાજરી આપવા માટે પાકિસ્તાન જવાનો ઇનકાર કર્યો હતો.
ભારતના ઇનકાર પછી બાંગ્લાદેશ, ભૂતાન અને અફઘાનિસ્તાને પણ પાકિસ્તાન જવાનો ઇનકાર કર્યો. આ ઘટનાના 9 વર્ષ પછી પણ, આજ સુધી કોઈ સાર્ક સમિટ યોજાઈ નથી.
2014માં સાર્ક સમિટમાં મોદી અને નવાઝ શરીફની આ તસવીર ખૂબ ચર્ચામાં રહી હતી. જોકે, બંને દેશોએ આ બેઠકને ઔપચારિક દરજ્જો આપ્યો ન હતો.
બંગાળની ખાડીની સરહદે આવેલા દેશોને એકસાથે લાવીને એક સંગઠનની રચના કરાઈ BIMSTEC એ બંગાળની ખાડીની સરહદે આવેલા સાત દેશોનું પ્રાદેશિક સંગઠન છે. તેનું પૂરું નામ બે ઓફ બંગાળ ઇનિશિયેટિવ ફોર મલ્ટી સેક્ટરલ ટેક્નિકલ એન્ડ ઇકોનોમિક કો-ઓપરેશન છે. તેની રચના 1997માં થઈ હતી.
શરૂઆતમાં તેમાં ચાર દેશો હતા અને તેને BIST-EC એટલે કે બાંગ્લાદેશ, ભારત, શ્રીલંકા અને થાઇલેન્ડ આર્થિક સહયોગ સંગઠન કહેવામાં આવતું હતું. 1997માં મ્યાનમારના સમાવેશ સાથે અને 2004માં ભૂતાન અને નેપાળના સમાવેશ સાથે તેનું નામ બદલીને BIMSTEC રાખવામાં આવ્યું.
બંગાળની ખાડીના કિનારાના દેશોમાં નેપાળ અને ભૂતાનનો સમાવેશ થતો નથી. આ બંને દેશો ચારે બાજુથી ઘેરાયેલા છે. તેમ છતાં તેમને આ સંગઠનમાં સામેલ કરવામાં આવ્યા છે કારણ કે આ બંને દેશો જળવિદ્યુત (પાણીમાંથી ઉત્પન્ન થતી વીજળી)ના મોટા સ્ત્રોત છે.
ભારતે પૂર્વ એશિયામાં કનેક્ટિવિટી માટે નીતિ શરૂ કરી ભારતે પૂર્વ એશિયામાં સ્થિત દેશો સાથે જોડાણ વધારવા માટે 1991માં લુક ઇસ્ટ પોલિસી શરૂ કરી હતી. વર્ષ 2014માં તેમાં એક મોટો ફેરફાર કરવામાં આવ્યો અને તેને લુક ઈસ્ટથી એક્ટ ઈસ્ટ પોલિસીમાં બદલી નાખવામાં આવ્યો.
80% દરિયાઈ તેલ વેપાર અને 40% વૈશ્વિક વેપાર હિંદ મહાસાગર દ્વારા થાય છે. આવી સ્થિતિમાં બંગાળની ખાડી અને તેની આસપાસના દેશો ભારત માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
બીજી તરફ, ચીને તેના બેલ્ટ એન્ડ રોડ ઇનિશિયેટિવ (BRI) દ્વારા આ ક્ષેત્રમાં પોતાનો પગપેસારો કર્યો છે. આવી સ્થિતિમાં ભારત BIMSTECના સભ્ય દેશો દ્વારા ચીનના BRIનો સામનો કરવા માગે છે. આવી સ્થિતિમાં બંગાળની ખાડી અને તેની આસપાસના દેશોનું મહત્વ ઘણું વધી ગયું છે.
પાકિસ્તાનના કારણે ભારતનું ધ્યાન SAARCને બદલે BIMSTEC પર BIMSTECને SAARC (સાઉથ એશિયન એસોસિએશન ફોર રિજનલ કોઓપરેશન)ના વિકલ્પ તરીકે પણ ગણવામાં આવે છે. 1985માં સ્થપાયેલ સાર્કમાં ભારત, પાકિસ્તાન, બાંગ્લાદેશ, શ્રીલંકા, નેપાળ, માલદીવ્સ, ભૂતાન, અફઘાનિસ્તાનનો સમાવેશ થાય છે.
2014માં નેપાળમાં યોજાયેલી સાર્ક સમિટની નિષ્ફળતા પછી તરત જ મોદી સરકારે BIMSTEC પ્રવૃત્તિમાં વધારો કરવા માટે દબાણ કરવાનું શરૂ કર્યું. સાર્કમાં સામેલ તમામ દેશો પાસે વીટો પાવર છે, પાકિસ્તાને તેનો ઉપયોગ મહત્વપૂર્ણ કરારોમાં અવરોધો ઉભા કરવા માટે કર્યો. સાર્કથી વિપરીત BIMSTECમાં કોઈ પણ દેશ પાસે વીટો પાવર નથી.
સપ્ટેમ્બર 2016માં જમ્મુ અને કાશ્મીરના ઉરીમાં ભારતીય સૈન્ય મથક પર થયેલા આતંકવાદી હુમલા બાદ, તે વર્ષે ઇસ્લામાબાદમાં યોજાનારી સાર્ક સમિટ રદ કરવામાં આવી હતી કારણ કે જૂથના અન્ય સભ્યોએ તેનો બહિષ્કાર કરવામાં ભારત સાથે સાથ આપ્યો હતો. ત્યારથી આજ સુધી કોઈ સાર્ક સંમેલન યોજાયું નથી.
BIMSTECના 4 પડકારો, 20 વર્ષથી FTA પર કોઈ કરાર નથી
1. BIMSTEC દેશો 2004માં મુક્ત વેપાર કરાર (FTA) પર સંમત થયા હતા, પરંતુ તે હજુ સુધી અમલમાં મૂકવામાં આવ્યો નથી.
2. સંસ્થાને ઔપચારિક ચાર્ટર અપનાવવામાં 25 વર્ષ લાગ્યા, જેના કારણે વધુ સારી સંસ્થાઓના નિર્માણમાં વિલંબ થયો અને નિર્ણય લેવાની પ્રક્રિયા ધીમી પડી ગઈ.
3. બાંગ્લાદેશ અને મ્યાનમાર વચ્ચે તણાવ બાંગ્લાદેશ અને ભારત વચ્ચે તણાવ જેવા મુદ્દાઓ પણ આ સંગઠન માટે પડકારો બની રહ્યા છે.
4. થાઇલેન્ડ અને મ્યાનમાર જેવા દેશો BIMSTEC કરતાં ASEANને વધુ પસંદ કરે છે.
ભારતના અર્થતંત્રથી ડરે છે નાના દેશો
BIMSTECમાં મુક્ત વેપાર કરાર (FTA) લાગુ કરવામાં ઘણી મુશ્કેલીઓ છે. ખરેખર, તેમાં સમાવિષ્ટ દેશોની અર્થવ્યવસ્થા ખૂબ જ અલગ છે. ભારત અને થાઇલેન્ડ જેવા મજબૂત અર્થતંત્રો ધરાવતા દેશો 2004થી FTA લાગુ કરવા માંગતા હતા, પરંતુ ભૂતાન, નેપાળ અને મ્યાનમાર જેવા નબળા અર્થતંત્રો ધરાવતા દેશો આ ઇચ્છતા નથી.
તેમને ડર છે કે FTAના અમલીકરણથી તેમના સ્થાનિક ઉદ્યોગો પર નકારાત્મક અસર પડશે અને તેઓ સસ્તી આયાત સાથે સ્પર્ધા કરી શકશે નહીં.
આ સમાચાર પણ વાંચો…
પોલીસ અધિકારીથી PM સુધીની સફર:78 મુસ્લિમોને ટ્રકમાં ભરીને માર્યા, બે તખ્તાપલટનો સામનો કર્યો છતાં પરિવાર સત્તામાં; હવે દીકરી ચલાવે છે થાઇલેન્ડ
વર્ષ 2004ની વાત છે. થાઇલેન્ડના દક્ષિણ ભાગમાં અલગ મુસ્લિમ દેશ ‘પટ્ટાની’ માટે મોટા પાયે પ્રદર્શનો થયા હતા. મુસ્લિમ બહુમતી ધરાવતા નરથિવાત રાજ્યમાં પોલીસે વિરોધ કરી રહેલા 6 લોકોની ધરપકડ કરી. 25 ઓક્ટોબરના રોજ, 2000થી વધુ મુસ્લિમો પોલીસ સ્ટેશન પર એકઠા થયા અને તેમની મુક્તિની માગ કરી.
અલગતાવાદીઓ અને પોલીસ વચ્ચેનો મુકાબલો વધુ તીવ્ર બન્યો. ત્યાર બાદ પીએમ થાકસિન શિનવાત્રાએ તેને કડક રીતે કચડી નાખવાનો આદેશ આપ્યો. પોલીસે હજારો લોકોની બળજબરીથી ધરપકડ કરી, તેમને નગ્ન કર્યા અને તેમના હાથ પીઠ પાછળ બાંધી દીધા. તેમને 26 ટ્રકમાં ભરીને 150 કિમી દૂર એક આર્મી કેમ્પમાં મોકલવામાં આવ્યા. સંપૂર્ણ સમાચાર વાંચો…
થાઇલેન્ડમાં વિશ્વનાં સૌથી યુવા પીએમને મળ્યા મોદી:રામાયણ જોઈ, કહ્યું- આની કહાની થાઈ લોકોના જીવનનો એક ભાગ
વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી 3 એપ્રિલે બે દિવસની મુલાકાતે થાઇલેન્ડ પહોંચ્યા. અહીં તેમણે થાઇલેન્ડના પીએમ પિટોંગટાર્ન શિનવાત્રા સાથે સંયુક્ત પત્રકાર પરિષદને સંબોધિત કરી હતી. સૌ પ્રથમ, પીએમ મોદીએ 28 માર્ચે આવેલા ભૂકંપમાં જીવ ગુમાવનારાઓને શ્રદ્ધાંજલિ આપી. આ પછી તેઓએ ભારત અને થાઇલેન્ડ વચ્ચેના ધાર્મિક અને સાંસ્કૃતિક સંબંધો પર ચર્ચા કરી. સંપૂર્ણ સમાચાર વાંચો…
