તમારા લોટમાં ક્યાંક ફટકડી તો નથી ને?: ભેળસેળયુક્ત લોટ તમને બીમાર કરી શકે છે, ઘેરબેઠા તપાસ કરી લો બાકી હેરાન થઈ જશો!

તાજેતરમાં, ફૂડ સેફ્ટી વિભાગે ઉત્તર પ્રદેશના બુલંદ શહેરમાં એક લોટ મિલ પર દરોડો પાડ્યો હતો. દરમિયાન, વિભાગની ટીમે મોટા પ્રમાણમાં ભેળસેળયુક્ત લોટ જપ્ત કર્યો હતો. આ લોટમાં માટી, ફટકડી, સ્કીમ્ડ મિલ્ક પાવડર અને ફોતરાં જેવી વસ્તુઓ ભેળવવામાં આવી રહી હતી.

રોટલી એ ભારતીય આહારનો મુખ્ય ભાગ છે. રોટલી બનાવવા માટે, લોટની શુદ્ધતા ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. પરંતુ હાલમાં બજારમાં મોટા પાયે ભેળસેળયુક્ત લોટ વેચાઈ રહ્યો છે. આનાથી માત્ર સ્વાદ પર જ અસર નથી થતી પરંતુ સ્વાસ્થ્ય માટે પણ નુકસાનકારક છે. તેથી, રસોઈ બનાવતા પહેલા, ચોક્કસપણે તપાસો કે તમારો લોટ શુદ્ધ છે કે નહીં.

તો, આજે ‘કામના સમાચાર’માં, આપણે અસલી અને નકલી લોટ કેવી રીતે ઓળખવો તે વિશે વાત કરીશું. તમે એ પણ જાણશો કે-

પ્રશ્ન- ઘઉંના લોટમાં કેવા પ્રકારની વસ્તુઓ ભેળવવામાં આવે છે? જવાબ: ભેળસેળ કરનારાઓ ઘઉંના લોટનો રંગ વધારવા અને તેની શેલ્ફ લાઇફ વધારવા માટે તેમાં ઘણા હાનિકારક પદાર્થો ઉમેરે છે, જે સ્વાસ્થ્ય માટે ગંભીર ખતરો બની શકે છે.

ઉદાહરણ તરીકે, ચાક માટી અને ફટકડી લોટનો રંગ વધુ સફેદ બનાવે છે, જેથી લોટ શુદ્ધ અને આકર્ષક લાગે છે. ઉપરાંત, લોટમાં સ્કીમ્ડ મિલ્ક પાવડર ઉમેરવામાં આવે છે. જેનાથી રોટલી નરમ બને છે અને લોટની ગુણવત્તા વધુ સારી લાગે છે. ઘઉંનો ભૂસો સસ્તા ભાવે ઉપલબ્ધ છે, જે લોટનું પ્રમાણ વધારવામાં મદદ કરે છે. ઉપરાંત, મેંદો ઉમેરવાથી લોટ વધુ બારીક લાગે છે.

પ્રશ્ન: ભેળસેળયુક્ત લોટ આપણા સ્વાસ્થ્ય માટે કેટલો હાનિકારક છે? જવાબ: ડાયેટિશન ડો.અનુ અગ્રવાલ કહે છે કે, ભેળસેળયુક્ત લોટ ખાવાથી ગંભીર સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ થઈ શકે છે. ચાક માટીમાં કેલ્સિયમ કાર્બોનેટ હોય છે, જે હાડકાં અને પાચનતંત્ર પર ખરાબ અસર કરી શકે છે. તે શરીરમાં ઝેરી પદાર્થો વધારીને કિડની અને લિવરને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે. બીજી બાજુ, સ્કીમ્ડ મિલ્ક પાવડર ખાવાથી પેટની સમસ્યાઓ થઈ શકે છે. મેંદો ઉમેરવાથી લોટનું પોષણ મૂલ્ય ઘટે છે. આનાથી બ્લડ સુગરનું સ્તર ઝડપથી વધી શકે છે.

નીચે આપેલા ગ્રાફિક પરથી સમજો કે ભેળસેળયુક્ત લોટ ખાવાથી કેવા પ્રકારની સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ થઈ શકે છે.

પ્રશ્ન: ભેળસેળયુક્ત લોટ કેવી રીતે ઓળખી શકાય? જવાબ: તમારા ઘરમાં જે લોટનો ઉપયોગ થઈ રહ્યો છે, તે શુદ્ધ છે કે તેમાં કોઈ રીતે ભેળસેળ કરવામાં આવી છે? આ તપાસવા માટે, તમે નીચેના ગ્રાફિકમાં આપેલી પદ્ધતિઓથી તપાસ કરી શકો છો.

પ્રશ્ન: બજારમાંથી લોટ ખરીદતી વખતે કઈ બાબતો ધ્યાનમાં રાખવી જોઈએ? જવાબ: દરેક સફેદ લોટ શુદ્ધ હોય તે જરુરી નથી. લોટમાં ચમક શેલ્ફ લાઇફ વધારવા માટે વિવિધ પ્રકારના રસાયણો અને પદાર્થો ઉમેરી શકાય છે. તેથી, બજારમાંથી લોટ ખરીદતી વખતે કેટલીક સાવચેતી રાખવી જરૂરી છે. આ મુદ્દાઓ પરથી સમજો-

પ્રશ્ન- શું ફક્ત ઘઉંના લોટમાં જ ભેળસેળ હોવાની શક્યતા છે? જવાબ: માત્ર ઘઉંનો લોટ જ નહીં, પરંતુ ઘણા પ્રકારના અનાજના લોટમાં ભેળસેળ હોઈ શકે છે, જે તેમની ગુણવત્તા અને પોષણ મૂલ્યને અસર કરી શકે છે. જેમ કે-

ચણાનો લોટ– પીળી માટી, હળદર પાવડર અથવા સસ્તા કઠોળનું મિશ્રણ ઉમેરી શકે છે.

મકાઈનો લોટ – તેનો રંગ ઘાટો દેખાય તે માટે તેમાં હળદર અથવા કૃત્રિમ રંગ ઉમેરી શકે છે.

ચોખાનો લોટ– સફેદી વધારવા માટે તેમાં સસ્તો સ્ટાર્ચ ઉમેરી શકે છે.

પ્રશ્ન: ભેળસેળ કરનારા દુકાનદારો સામે કેવી રીતે ફરિયાદ કરી શકીએ? જવાબ: જો તમને કોઈપણ દુકાન કે બ્રાન્ડના લોટમાં ભેળસેળની શંકા હોય, તો તમે ફૂડ સેફ્ટી એન્ડ સ્ટાન્ડર્ડ્સ ઓથોરિટી ઓફ ઈન્ડિયા (FSSAI) અથવા સંબંધિત સરકારી વિભાગોમાં ફરિયાદ નોંધાવી શકો છો. દરેક રાજ્યમાં ફૂડ એન્ડ ડ્રગ એડમિનિસ્ટ્રેશન (FDA)નો એક અલગ વિભાગ હોય છે. તમે તમારા રાજ્યની FDA ઓફિસની મુલાકાત લઈને અથવા ઓનલાઈન પોર્ટલ દ્વારા ફરિયાદ નોંધાવી શકો છો. ઉપરાંત, જિલ્લા વહીવટીતંત્ર અથવા પોલીસને ફરિયાદ કરી શકો છો.

પ્રશ્ન- FSSAI મુજબ, ગ્રાહકે કઈ સાવચેતી રાખવી જોઈએ? જવાબ– FSSAI ગ્રાહકોને સલાહ આપે છે કે, લોટ ખરીદવાથી લઈને તેનો ઉપયોગ કરવા સુધી તેની ગુણવત્તા પર ખાસ ધ્યાન આપો. યોગ્ય બ્રાન્ડ પસંદ કરો, ઘરે તપાસ કરો અને જો કોઈ ભેળસેળ જણાય તો ફરિયાદ કરવામાં અચકાશો નહીં. શુદ્ધ આહાર એ તમારા સ્વાસ્થ્યની ચાવી છે.