- Gujarati News
- National
- ADR Contempt Plea In SC Against SBI, Says Seeking Deadline Till June 30 Raises Questions On Transparency Of Process
નવી દિલ્હી9 મિનિટ પેહલા
- કૉપી લિંક
એસોસિએશન ફોર ડેમોક્રેટિક રિફોર્મ્સ (ADR) વતી એડવોકેટ પ્રશાંત ભૂષણે સુપ્રીમ કોર્ટમાં અવમાનનાની અરજી દાખલ કરી છે.
એસોસિએશન ફોર ડેમોક્રેટિક રિફોર્મ્સ (ADR) એ ગુરુવારે સુપ્રીમ કોર્ટમાં સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (SBI) વિરુદ્ધ તિરસ્કારની અરજી દાખલ કરી હતી.
હકીકતમાં, 15 ફેબ્રુઆરીએ, સુપ્રીમ કોર્ટે રાજકીય ભંડોળ માટે ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ સ્કીમ પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો. ઉપરાંત, સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (SBI)ને ચૂંટણી પંચને ઈલેક્ટોરલ બોન્ડની માહિતી આપવા માટે 6 માર્ચ, 2024 સુધીનો સમય આપવામાં આવ્યો હતો. જો કે, SBIએ ઈલેક્ટોરલ બોન્ડની માહિતી ECને આપવા માટે સુપ્રીમ કોર્ટ પાસે 30 જૂન સુધીનો સમય માંગ્યો છે.
ADRએ પિટિશનમાં કહ્યું કે SBIની 30 જૂન સુધીની મુદ્દત માંગવી એ આ પ્રક્રિયાની પારદર્શિતા પર સવાલો ઉભા કરે છે. આ લોકશાહીની ભાવના વિરુદ્ધ છે. SBIની IT સિસ્ટમ ઈલેક્ટોરલ બોન્ડને સરળતાથી મેનેજ કરી શકે છે. દરેક બોન્ડનો એક યુનિક નંબર હોય છે. તેના દ્વારા રિપોર્ટ તૈયાર કરીને ચૂંટણી પંચને આપી શકાય છે.
ગુરુવારે, ADR તરફથી વકીલ પ્રશાંત ભૂષણે કોર્ટને કહ્યું કે SBIની તારીખ લંબાવવાની અરજી પર સોમવારે સુનાવણી થવાની છે ત્યારે જ અવમાનનાની અરજી પર પણ સુનાવણી કરવામાં આવે. તેના પર CJI ચંદ્રચુડે કહ્યું કે અમે તમારી માગ પર વિચાર કરીશું.
સુપ્રીમ કોર્ટના આદેશ અનુસાર, 13 માર્ચ સુધીમાં ચૂંટણી પંચે તેની સત્તાવાર વેબસાઇટ પર જાહેર કરવું પડશે કે કોણે કઈ પાર્ટીને કેટલું દાન આપ્યું છે.
કોંગ્રેસે કહ્યું- 30 જૂન એટલે, લોકસભા ચૂંટણી પછી માહિતી અપાશે
ADR ઉપરાંત, કોંગ્રેસે પણ SBIની મુદ્દત માંગતી અરજી પર સવાલો ઉઠાવ્યા છે. 4 માર્ચે કોંગ્રેસે કેન્દ્ર સરકાર પર સવાલ ઉઠાવતી પોસ્ટ કરી- 30 જૂનનો અર્થ – લોકસભા ચૂંટણી પછી માહિતી આપવામાં આવશે. આખરે SBI ચૂંટણી પહેલા આ માહિતી કેમ નથી આપી રહી? SBI શા માટે મહાલૂંટના સોદાગરને બચાવવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે?
સવાલ-જવાબમાં સુપ્રીમ કોર્ટનો નિર્ણય અને તેની અસર…
1. સુપ્રીમ કોર્ટે આ સ્કીમને ગેરબંધારણીય કેમ જાહેર કરી?
- ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ સ્કીમને ગેરબંધારણીય જાહેર કરી કારણ કે તે લોકોના માહિતીના અધિકારનું ઉલ્લંઘન કરે છે અને આપવાના બદલામાં કંઈક લેવાની ખોટી પ્રક્રિયાને જન્મ આપી શકે છે.
- ચૂંટણી દાન આપવામાં બે પક્ષો સામેલ છે, એક રાજકીય પક્ષ જે તેને મેળવે છે અને એક જે તેને ભંડોળ આપે છે. આ કોઈ રાજકીય પક્ષને સમર્થન આપવા માટે હોઈ શકે છે અથવા યોગદાનના બદલામાં કંઈક મેળવવાની ઈચ્છા હોઈ શકે છે.
- કાળાં નાણાંને ડામવા માટે રાજકીય દાનની ગુપ્તતા પાછળનો તર્ક યોગ્ય નથી. આ માહિતી અધિકારનું ઉલ્લંઘન છે. ગોપનીયતાના મૂળભૂત અધિકારમાં નાગરિકોના રાજકીય જોડાણોને ગુપ્ત રાખવાનો પણ સમાવેશ થાય છે.
2. ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ આપતી બેંક SBI વિશે શું કહ્યું?
SBIએ 2019થી ઈલેક્ટોરલ બોન્ડથી દાન મેળવ્યું હોય તેવા રાજકીય પક્ષોની વિગતો આપવી જોઈએ. SBIએ રાજકીય પક્ષ દ્વારા ઈલેક્ટોરલ બોન્ડને રોકડમાં ફેરવવામાં આવ્યા હોય અને તે કઇ તારીખે ફેરવ્યા તે તમામ વિગત આપવી જોઇએ. SBIએ 6 માર્ચ 2024 સુધીમાં ચૂંટણી પંચને તમામ માહિતી આપવી જોઈએ.
3. ચૂંટણી પંચને શું માર્ગદર્શિકા આપવામાં આવી?
ચૂંટણી પંચે SBI તરફથી મળેલી માહિતીને 13 માર્ચ સુધીમાં તેની સત્તાવાર વેબસાઈટ પર પ્રકાશિત કરવી જોઈએ, જેથી જનતા પણ તેના વિશે જાણી શકે.
4. રાજકીય પક્ષો માટે નિર્ણયમાં શું કહ્યું?
સુપ્રીમ કોર્ટના આ નિર્ણયની સીધી અસર રાજકીય પક્ષો પર જ પડશે, પરંતુ આ નિર્ણયમાં સુપ્રીમ કોર્ટે રાજકીય પક્ષો માટે કોઈ સૂચના કે નિવેદન આપ્યું નથી.
5. સૌથી વધુ દાન આપતી કંપનીઓ વિશે શું કહ્યું?
કોઈ વ્યક્તિ તરફથી મળેલા દાન કરતાં કંપનીમાંથી ભંડોળ રાજકીય પ્રક્રિયા પર વધુ અસર કરી શકે છે. કંપનીઓ દ્વારા આપવામાં આવતું ભંડોળ સંપૂર્ણપણે વ્યવસાય છે. ચૂંટણી દાન માટે કંપની એક્ટમાં સુધારો એ એક મનસ્વી અને ગેરબંધારણીય પગલું છે. આમાં કંપનીઓ અને કોઈપણ એક દાતાને સમાન બનાવવામાં આવ્યા હતા. આનાથી રાજકીય પક્ષોને કંપનીઓ પાસેથી અમર્યાદિત ભંડોળ મેળવવાનો માર્ગ ખુલ્યો.
6. મતદારોના અધિકારો વિશે શું કહેવામાં આવ્યું?
રાજકીય ભંડોળ વિશેની માહિતીને કારણે, મતદાર તેના મત માટે યોગ્ય પસંદગી કરી શકે છે. તમામ રાજકીય ભંડોળનો હેતુ જાહેર નીતિ બદલવાનો નથી. વિદ્યાર્થીઓ, મજૂરો વગેરે પણ દાન આપે છે. આવી સ્થિતિમાં, ચૂંટણી દાનને ગુપ્તતામાં રાખવું એ અયોગ્ય છે કારણ કે કેટલાક યોગદાન અન્ય હેતુ માટે આપવામાં આવ્યા છે.
7. કંપનીઓની દાન પ્રક્રિયામાં ક્યારે અને કયા ફેરફારો કરવામાં આવ્યા?
કંપની એક્ટ 2013 હેઠળ, કંપની કોઈપણ રાજકીય પક્ષને દાન આપી શકે છે. આમાં ફેરફાર પહેલા કેટલીક શરતો હતી. દાન બોર્ડ દ્વારા મંજૂર હોવું આવશ્યક છે, દાન રોકડમાં આપી શકાતું નથી, દાન કંપનીના નફા અને નુકસાન ખાતામાં પ્રતિબિંબિત થવું જોઈએ, કંપની 3 વર્ષ માટે સરેરાશ નફાના 7.5% થી વધુ દાન કરી શકતી નથી અને જે પાર્ટીને કંપની દાન આપી રહી છે તેનું નામ જાહેર કરવું જરૂરી હતું. 2017 માં, કંપનીઓ દ્વારા આપવામાં આવતા દાન પરની મર્યાદા દૂર કરવામાં આવી હતી. આ સાથે પાર્ટીનું નામ જાહેર કરવાની ફરજ પણ નાબૂદ કરવામાં આવી હતી.
8. કંપની એક્ટમાં ફેરફાર પર સરકારે શું દલીલ આપી?
સરકારે દલીલ કરી હતી કે નામ જાહેર ન કરવાથી કંપની કોઈપણ પ્રકારનો બદલો અને અત્યાચારથી સુરક્ષિત રહેશે. દાતા ફક્ત ઇચ્છે છે કે અન્ય પક્ષોને તેના વિશે ખબર ન હોવી જોઈએ. ઉદાહરણ તરીકે, કોન્ટ્રાક્ટર તરીકે, હું કોંગ્રેસને દાન આપીશ, પરંતુ હું ઈચ્છતો નથી કે ભાજપને તેની જાણ થાય, કારણ કે આવતીકાલે તે સરકાર પણ બનાવી શકે છે. દાનની મર્યાદા દૂર કરવા પર સરકારે કહ્યું હતું કે આ મર્યાદા કામ કરી રહી નથી કારણ કે ભંડોળ માટે શેલ કંપનીઓનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. 7.5% મર્યાદા દૂર કરવાથી શેલ કંપનીઓ બનાવવાની પ્રક્રિયાને પ્રોત્સાહન મળશે નહીં.
સુપ્રીમ કોર્ટે 2 નવેમ્બરે નિર્ણય સુરક્ષિત રાખ્યો હતો
CJI ડીવાય ચંદ્રચુડની આગેવાની હેઠળની પાંચ જજોની બેન્ચે ત્રણ દિવસની સુનાવણી બાદ 2 નવેમ્બર, 2023ના રોજ આ કેસમાં પોતાનો નિર્ણય સુરક્ષિત રાખ્યો હતો. જસ્ટિસ ડીવાય ચંદ્રચુડ, જસ્ટિસ સંજીવ ખન્ના, જસ્ટિસ બીઆર ગવઈ, જસ્ટિસ જેબી પારડીવાલા અને જસ્ટિસ મનોજ મિશ્રાની બેન્ચમાં સુનાવણી થઈ હતી. આ અંગે ચાર પિટિશન દાખલ કરવામાં આવી હતી.
અરજીકર્તાઓમાં એસોસિએશન ફોર ડેમોક્રેટિક રિફોર્મ્સ (ADR), કોંગ્રેસ નેતા જયા ઠાકુર અને CPMનો સમાવેશ થાય છે. કેન્દ્ર સરકાર વતી એટર્ની જનરલ આર વેંકટરામણી અને સોલિસિટર જનરલ તુષાર મહેતા સુપ્રીમ કોર્ટમાં હાજર થયા હતા. અરજદારો વતી વરિષ્ઠ વકીલ કપિલ સિબ્બલ હાજર રહ્યા હતા.
2 નવેમ્બરે નિર્ણય અનામત રાખ્યાના માત્ર ચાર દિવસ પછી 6 નવેમ્બરે, સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાએ તેની 29 શાખાઓ દ્વારા ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ જારી કર્યા હતા. 6 નવેમ્બરથી 20 નવેમ્બર સુધી જારી કરાયેલા બોન્ડ્સમાં રૂ. 1000 કરોડનું ચૂંટણી દાન કરવામાં આવ્યું હતું.
ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ શું છે?
2017ના બજેટમાં તત્કાલિન નાણામંત્રી અરુણ જેટલીએ ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ સ્કીમ રજૂ કરી હતી. કેન્દ્ર સરકારે તેને 2 જાન્યુઆરી 2018ના રોજ સૂચિત કર્યું. આ એક પ્રકારની પ્રોમિસરી નોટ છે. જેને બેંક નોટ પણ કહેવામાં આવે છે. કોઈપણ ભારતીય નાગરિક કે કંપની તેને ખરીદી શકે છે.
જો તમે તેને ખરીદવા માંગો છો, તો તમને તે સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા દ્વારા નિયત કરેલી શાખામાં મળશે. ખરીદનાર પોતાની પસંદગીના પક્ષને આ બોન્ડ દાન કરી શકે છે. માત્ર તે પક્ષ આ માટે લાયક હોવો જોઈએ.
શું છે સમગ્ર મામલો
આ સ્કીમને 2017માં જ પડકારવામાં આવી હતી, પરંતુ સુનાવણી 2019માં શરૂ થઈ હતી. 12 એપ્રિલ, 2019ના રોજ, સુપ્રીમ કોર્ટે તમામ રાજકીય પક્ષોને 30 મે, 2019 સુધીમાં ચૂંટણી પંચને એક કવરમાં ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ સંબંધિત તમામ માહિતી સબમિટ કરવાનો નિર્દેશ આપ્યો હતો. જો કે, કોર્ટે આ સ્કીમને અટકાવી ન હતી.
પાછળથી ડિસેમ્બર, 2019માં, પિટિશનર એસોસિએશન ફોર ડેમોક્રેટિક રિફોર્મ્સ (ADR) એ સ્કીમ પર સ્ટે મૂકવા માટે અરજી દાખલ કરી. જેમાં મીડિયાના અહેવાલોને ટાંકીને જણાવવામાં આવ્યું હતું કે ચૂંટણી પંચ અને રિઝર્વ બેંકની ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ સ્કીમ અંગેની ચિંતાઓને કેવી રીતે કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા અવગણવામાં આવી હતી.
આ બાબતે વિવાદ કેમ…
2017માં અરુણ જેટલીએ તેને રજૂ કરતી વખતે દાવો કર્યો હતો કે તે રાજકીય પક્ષોના ભંડોળ અને ચૂંટણી પ્રણાલીમાં પારદર્શિતા લાવશે. કાળા નાણા પર અંકુશ આવશે. બીજી તરફ, તેનો વિરોધ કરનારાઓનું કહેવું છે કે ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ ખરીદનાર વ્યક્તિની ઓળખ જાહેર કરવામાં આવતી નથી, જેના કારણે તે ચૂંટણીમાં કાળા નાણાનો ઉપયોગ કરવાનું માધ્યમ બની શકે છે.
કેટલાક લોકોનો આરોપ છે કે આ સ્કીમ મોટા કોર્પોરેટ હાઉસને ધ્યાનમાં રાખીને લાવવામાં આવી છે. આ સાથે, આ કોર્પોરેટ હાઉસ તેમની ઓળખ જાહેર કર્યા વિના રાજકીય પક્ષોને ગમે તેટલું દાન આપી શકે છે.
તમે જે પક્ષને દાન આપો છો તે એલિજિબલ છે કે કેમ તે કેવી રીતે જાણવું?
બોન્ડ ખરીદનાર રૂ. 1,000થી રૂ. 1 કરોડ સુધીના બોન્ડ ખરીદી શકે છે. ખરીદદારે તેની સંપૂર્ણ KYC વિગતો બેંકને આપવી પડશે. ખરીદનાર આ બોન્ડ જે પક્ષને દાન કરવા માંગે છે તેને છેલ્લી લોકસભા અથવા વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં ઓછામાં ઓછા 1% વોટ મળ્યા હોવા જોઈએ. દાતાએ બોન્ડ દાન કર્યાના 15 દિવસની અંદર, તેને પક્ષ દ્વારા ચૂંટણી પંચ દ્વારા વેરિફાઈડ બેંક ખાતા દ્વારા રોકડ કરાવવાનું રહેશે.
ચૂંટણી બોન્ડ સંબંધિત માહિતી…
- કોઈપણ ભારતીય તેને ખરીદી શકે છે.
- બેંકને KYC વિગતો આપીને 1,000થી 1 કરોડ રૂપિયાના બોન્ડ ખરીદી શકાય છે.
- બોન્ડ ખરીદનારની ઓળખ ગુપ્ત રહે છે.
- તેને ખરીદનાર વ્યક્તિને ટેક્સમાં છૂટ પણ મળે છે.
- આ બોન્ડ જારી કર્યા પછી 15 દિવસ સુધી માન્ય રહે છે.
