તમામ EVM મતોને VVPAT સાથે મેચ કરવા માંગ: SCએ ચૂંટણી પંચ પાસેથી જવાબ માંગ્યો; હાલમાં માત્ર 5 ઈવીએમ જ મેચ કરાય છે

VVPAT મશીનની સ્લિપથી ચૂંટણીમાં તમામ EVMના મતોની ગણતરી કરવાની માગણી કરતી અરજી પર સોમવારે (1 એપ્રિલ) સુપ્રીમ કોર્ટમાં સુનાવણી હાથ ધરવામાં આવી હતી. જસ્ટિસ બીઆર ગવઈ અને જસ્ટિસ સંદીપ મહેતાની ખંડપીઠે ચૂંટણી પંચ અને કેન્દ્ર સરકારને નોટિસ પાઠવીને જવાબ માંગ્યો છે. આ મામલે હવે 17 મેના રોજ સુનાવણી થશે.

વાસ્તવમાં કાર્યકર્તા અરુણ કુમાર અગ્રવાલે ઓગસ્ટ 2023માં અરજી દાખલ કરી હતી. તેમના વતી હાજર રહેલા વરિષ્ઠ વકીલ ગોપાલ શંકરનારાયણે કહ્યું- EVMમાં પડેલા તમામ મત VVPAT સ્લિપ સાથે મેળ ખાતા હોવા જોઈએ. હાલમાં મતવિસ્તારના રેન્ડમ 5 EVM VVPAT સાથે મેચ થાય છે.

આ સિવાય અરજીમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે મતદારોને VVPAT સ્લિપની ફિઝિકલ વેરિફિકેશન કરવાની તક આપવી જોઈએ. મતદાતાઓને મતપેટીમાં VVPAT સ્લીપ જાતે દાખલ કરવાની સુવિધા હોવી જોઈએ.

એક સાથે વેરિફિકેશનની માંગ
અરજીમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે હાલમાં મતવિસ્તારના 5 ઈવીએમ એક પછી એક VVPAT સાથે મેચ થઈ રહ્યા છે. બધા EVM એકસાથે વેરિફાઈ નથી થતા. મતોની ગણતરી કરવા માટે દરેક વિસ્તારમાં અધિકારીઓની તૈનાતી વધારવી જોઈએ, જેથી 5-6 કલાકમાં સંપૂર્ણ ચકાસણી થઈ શકે.

અરજીમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ચૂંટણી પંચે અંદાજે 24 લાખ VVPAT ખરીદવા માટે 5,000 કરોડ રૂપિયાનો ખર્ચ કર્યો છે, પરંતુ માત્ર 20,000 VVPAT સ્લિપની ચકાસણી થાય છે.

VVPAT શું છે?
વોટર વેરિફાઈબલ પેપર ઓડિટ ટ્રેલ એટલે કે VVPAT ઈલેક્ટ્રોનિક વોટિંગ મશીન (EVM) સાથે જોડાયેલ છે. EVMમાં મતદાતા જે પણ પક્ષનું બટન દબાવે છે, તે પક્ષના પ્રતીકની કાપલી VVPAT મશીનમાં દેખાય છે. એટલે કે, મતદાર EVM માં બટન દબાવીને જે ઉમેદવારને મત આપ્યો છે તેને વોટ ગયો છે કે નહીં તેની પુષ્ટિ કરી શકે છે.

VVPATથી જારી કરાયેલ સ્લિપ માત્ર મતદારને જ દેખાય છે. તે માત્ર 7 સેકન્ડ માટે તેને જોઈને પોતાનો મત ચકાસી શકે છે. જો ચૂંટણી પ્રક્રિયામાં ગરબડની શક્યતા હોય તો ચૂંટણીપંચ સ્લિપને ટેલી કરે છે.

આ મુદ્દો સુપ્રીમ કોર્ટમાં અગાઉ પણ ઘણી વખત ઉઠાવવામાં આવ્યો
2019ની લોકસભા ચૂંટણી પહેલા, 21 વિપક્ષી પક્ષોના નેતાઓએ પણ તમામ EVMના ઓછામાં ઓછા 50 ટકામાં VVPAT મશીનની સ્લિપના મતોના મેચિંગની માંગ કરી હતી. તે સમયે, ચૂંટણી પંચ દરેક મતવિસ્તારમાં VVPAT મશીન સાથે માત્ર એક EVM મેચ કરતું હતું. 8 એપ્રિલ, 2019ના રોજ, સુપ્રીમ કોર્ટે EVMની સંખ્યા 1 થી વધારીને 5 કરી.

આ પછી, મે 2019માં, કેટલાક ટેકનોક્રેટ્સે VVPAT દ્વારા તમામ EVMની ચકાસણીની માંગ કરતી અરજી દાખલ કરી હતી, જેને સુપ્રીમ કોર્ટે ફગાવી દીધી હતી.

આ સિવાય એસોસિએશન ફોર ડેમોક્રેટિક રિફોર્મ્સે પણ જુલાઈ 2023માં મતોની ગણતરી માટે અરજી દાખલ કરી હતી. આને નકારી કાઢતાં સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું હતું કે- ક્યારેક આપણે ચૂંટણીની નિષ્પક્ષતા પર વધુ શંકા કરવા લાગીએ છીએ.