કોંગ્રેસના ટોચના નેતાઓની બેઠક: સુપ્રીમ કોર્ટના SC ક્વોટામાં ક્વોટાના નિર્ણય પર ચર્ચા થશે

SC/ST કેટેગરીમાં અનામતમાંથી ક્રીમી લેયરને બાકાત રાખવા અંગે સુપ્રીમ કોર્ટના નિવેદનની ચર્ચા કરવા માટે કોંગ્રેસના ટોચના નેતાઓની બેઠક સાંજે 6:30 વાગ્યે શરૂ થઈ હતી.

આ બેઠક કોંગ્રેસ પાર્ટીના અધ્યક્ષ મલ્લિકાર્જુન ખડગેના ઘરે થઈ રહી છે. હકીકતમાં સુપ્રીમ કોર્ટના આ નિર્ણય બાદ સત્તાધારી પક્ષ અને વિપક્ષ વચ્ચે રાજકારણ શરૂ થઈ ગયું હતું. હવે આ અંગે વધુ વ્યૂહરચના અને વલણ અંગે ચર્ચા કરવા બેઠક યોજવામાં આવી રહી છે.

આ બેઠકમાં પાર્ટીના વડા મલ્લિકાર્જુન ખડગે, લોકસભામાં વિપક્ષના નેતા રાહુલ ગાંધી, સાંસદ કેસી વેણુગોપાલ, જયરામ રમેશ અને અન્ય વરિષ્ઠ નેતાઓ હાજર હતા.

નવા આદેશમાં સુપ્રીમ કોર્ટે તેના 20 વર્ષ જૂના નિર્ણયને પલટી નાખ્યો
ગુરુવારે (1 ઓગસ્ટ) સુપ્રીમ કોર્ટે પોતાના જ 20 વર્ષ જૂના નિર્ણયને પલટી નાખ્યો હતો. આ દરમિયાન કોર્ટે કહ્યું હતું કે, અનુસૂચિત જાતિઓ પોતાનામાં એક જૂથ છે, તેમાં સમાવિષ્ટ જાતિઓના આધારે વધુ વિભાજન કરી શકાય નહીં.

કોર્ટે પોતાના નવા નિર્ણયમાં રાજ્યોને જરૂરી સૂચનાઓ પણ આપી છે. એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે રાજ્ય સરકારો મનસ્વી રીતે નિર્ણય લઈ શકે નહીં. આ માટે બે શરતો રહેશે…

આ નિર્ણય સુપ્રીમ કોર્ટના 7 જજોની બંધારણીય બેંચનો છે. તેમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે અનુસૂચિત જાતિને તેમાં સમાવિષ્ટ જાતિઓના આધારે વિભાજીત કરવી બંધારણની કલમ 341ની વિરુદ્ધ નથી.

સમીક્ષાની જરૂર કેમ પડી?
2006 માં પંજાબ સરકારે એક કાયદો લાવ્યો જેમાં અનુસૂચિત જાતિના ક્વોટામાં વાલ્મિકી અને મઝહબી શીખોને નોકરીઓમાં 50% અનામત અને પસંદગી આપવામાં આવી હતી. 2010માં પંજાબ-હરિયાણા હાઈકોર્ટે તેને ગેરબંધારણીય જાહેર કરી કાયદાને નાબૂદ કર્યો હતો. આ નિર્ણય સામે પંજાબ સરકાર સહિત 23 અરજીઓ સુપ્રીમ કોર્ટમાં દાખલ કરવામાં આવી હતી. સુપ્રીમ કોર્ટે 6 ફેબ્રુઆરી 2024ના રોજ આ કેસની સુનાવણી શરૂ કરી હતી.

પંજાબના એડવોકેટ જનરલ ગુરમિન્દર સિંહે સુનાવણી દરમિયાન કહ્યું હતું કે, પછાત વર્ગના સભ્ય કે જેમણે ભરતી પરીક્ષામાં 56% માર્ક્સ મેળવ્યા હોય તેને ઉચ્ચ વર્ગના વ્યક્તિ કરતાં 99% ગુણ મેળવ્યા હોય તેને પ્રાધાન્ય આપવું જોઈએ. કારણ કે ઉચ્ચ વર્ગમાં ઉચ્ચ વર્ગની સુવિધાઓ છે, જ્યારે પછાત વર્ગ આ સુવિધાઓ વિના સંઘર્ષ કરે છે.

નિર્ણયનો અર્થ: રાજ્ય સરકારો હવે રાજ્યોમાં અનુસૂચિત જાતિમાં સમાવિષ્ટ અન્ય જાતિઓને ક્વોટા આપી શકશે. એટલે કે અનુસૂચિત જાતિની વંચિત જાતિઓ માટે ક્વોટા બનાવીને અનામત આપી શકાય છે.

અગાઉની સુનાવણીમાં શું થયું…

8 ફેબ્રુઆરી 2024: કોર્ટે કહ્યું – સૌથી પછાત લોકોને લાભ આપવા માટે અન્યને બાકાત રાખી શકાય નહીં
સુનાવણીનો ત્રીજો દિવસ હતો. બેન્ચે કહ્યું કે ધારો કે ઘણા પછાત વર્ગો છે અને રાજ્ય માત્ર બેને પસંદ કરે છે. આવી સ્થિતિમાં જેને બાકાત રાખવામાં આવ્યા છે તેઓ તેને પડકારી શકે છે. રાજ્ય સરકારો સૌથી પછાત લોકોને લાભ આપતી વખતે અન્યને બાકાત રાખી શકતી નથી. અન્યથા તે તુષ્ટિકરણનો ખતરનાક વલણ બની જશે. કેટલીક રાજ્ય સરકારો કેટલીક જાતિઓ પસંદ કરશે, કેટલીક અન્ય જાતિઓ પસંદ કરશે. આપણે તેને માપવાનું છે.

7 ફેબ્રુઆરી 2024: SC-ST આર્થિક, શૈક્ષણિક, સામાજિક દરજ્જામાં સમાન ન હોઈ શકે
સુનાવણીના બીજા દિવસે કોર્ટે કહ્યું કે એસસી અને એસટી તેમની આર્થિક, શૈક્ષણિક અને સામાજિક સ્થિતિના સંદર્ભમાં સમાન ન હોઈ શકે. આ ચોક્કસ હેતુ માટે કેટેગરી હોઈ શકે છે, પરંતુ તે બધા હેતુઓ માટે શ્રેણી બનાવી શકતા નથી.

6 ફેબ્રુઆરી 2024: કોર્ટે પૂછ્યું- શું IAS-IPS અધિકારીઓના બાળકોને ક્વોટા મળવો જોઈએ?
સુનાવણીના પ્રથમ દિવસે, પંજાબ સરકારે દલીલ કરી હતી કે પછાત વર્ગોમાં સૌથી પછાત સમુદાયોની ઓળખ કરવી જોઈએ અને તેમને રોજગારની તકો મેળવવા માટેના માધ્યમો પ્રદાન કરવા જોઈએ. આના પર, બેન્ચે પ્રશ્ન કર્યો કે શા માટે પછાત જાતિઓમાં હાજર સમૃદ્ધ પેટાજાતિઓને અનામત સૂચિમાંથી દૂર કરવામાં ન આવે.

બેન્ચે એ પણ પૂછ્યું કે શું IAS-IPS અધિકારીઓના બાળકોને ક્વોટા મળવો જોઈએ? જસ્ટિસ વિક્રમ નાથે કહ્યું કે શા માટે તેમને આરક્ષણ સૂચિમાંથી દૂર ન કરવામાં આવે? કેટલીક પેટાજાતિઓનો વિકાસ થયો છે. તેઓએ અનામતમાંથી બહાર આવવું જોઈએ. તેઓ બહાર આવી શકે છે અને અત્યંત પછાત અને સીમાંત વર્ગો માટે જગ્યા બનાવી શકે છે.