નવી દિલ્હી48 મિનિટ પેહલા
- કૉપી લિંક
ઈલેક્ટ્રોનિક વોટિંગ મશીન (EVM) વોટ અને વોટર વેરિફાઈબલ પેપર ઓડિટ ટ્રેલ (VVPAT) સ્લિપના 100% ક્રોસ ચેકિંગની માગણી કરતી સુપ્રીમ કોર્ટમાં દાખલ કરાયેલી અરજી પર આજે ચુકાદો સંભળાવવામાં આવશે. 18 એપ્રિલે જસ્ટિસ સંજીવ ખન્ના અને જસ્ટિસ દીપાંકર દત્તાની ખંડપીઠે 5 કલાક સુધી ADR અને અન્ય વકીલો અને ચૂંટણી પંચની દલીલો સાંભળ્યા બાદ નિર્ણય સુરક્ષિત રાખ્યો હતો.
અરજદારો વતી એડવોકેટ પ્રશાંત ભૂષણ, ગોપાલ શંકરનારાયણ અને સંજય હેગડે હાજર રહ્યા છે. પ્રશાંત ભૂષણ એસોસિયેશન ઓફ ડેમોક્રેટિક રિફોર્મ્સ (ADR) વતી હાજર થયા હતા. તે જ સમયે ચૂંટણીપંચ વતી એડવોકેટ મનિન્દર સિંહ અને કેન્દ્ર સરકાર વતી સોલિસિટર જનરલ તુષાર મહેતા હાજર રહ્યા હતા.
છેલ્લી સુનાવણીમાં, કોર્ટે ચૂંટણીપંચને પૂછ્યું હતું કે શું મતદાન કર્યા પછી મતદારોને VVPAT સ્લિપ ન આપી શકાય? તેના પર ચૂંટણીપંચે કહ્યું- મતદારોને VVPAT સ્લિપ આપવામાં મોટું જોખમ છે. આનાથી મતની ગુપ્તતા સાથે ચેડા થશે અને બૂથની બહાર તેનો દુરુપયોગ થઈ શકે છે. અન્ય લોકો તેનો ઉપયોગ કેવી રીતે કરી શકે તે અમે કહી શકતા નથી.
છેલ્લી સુનાવણીમાં કોર્ટમાં શું થયું?
18 એપ્રિલ: સુપ્રીમ કોર્ટે 5 કલાક સુધી દલીલો સાંભળી, EVM અને VVPATની સમગ્ર પ્રક્રિયાને સમજી
અદાલતે સ્વતંત્ર અને નિષ્પક્ષ ચૂંટણી સુનિશ્ચિત કરવા માટે અપનાવવામાં આવેલા પગલાં અંગે ચૂંટણીપંચના વકીલ પાસેથી EVM અને VVPATની સમગ્ર પ્રક્રિયાને સમજી હતી. ચૂંટણી પ્રક્રિયાની પવિત્રતા જાળવવી જોઈએ તેમ પણ જણાવ્યું હતું. એમાં કોઈ શંકા ન હોવી જોઈએ કે આવું થવું જોઈતું હતું અને થયું નથી. આ પછી કોર્ટે નિર્ણય સુરક્ષિત રાખ્યો હતો.
16 એપ્રિલઃ ભૂષણે કહ્યું- જર્મનીમાં બેલેટ બોક્સમાં કાપલી નાખવામાં આવે છે, સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું- ત્યાંનાં ઉદાહરણો અહીં કામ નથી કરતાં
16 એપ્રિલે થયેલી સુનાવણીમાં એડવોકેટ પ્રશાંત ભૂષણે દલીલ કરી હતી કે VVPAT સ્લિપ બેલેટ બોક્સમાં નાખવા જોઈએ. આવું જ જર્મનીમાં થાય છે. તેના પર જસ્ટિસ દીપાંકર દત્તાએ કહ્યું કે ત્યાંના દાખલા અહીં કામ કરતા નથી. આ સિવાય કોર્ટે ચૂંટણીપંચને ઈવીએમના ઉત્પાદનથી લઈને સ્ટોરેજ અને ડેટા સાથે છેડછાડની શક્યતાઓ વિશે બધું જ જણાવવા કહ્યું હતું.
હાલમાં માત્ર 5 EVM વોટ VVPAT સ્લિપ સાથે મેચ કરવામાં આવી રહ્યા છે
હાલમાં, કોઈપણ મતવિસ્તારમાં માત્ર 5 EVM મત VVPAT સ્લિપ સાથે મેચ થાય છે. અરજીમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ચૂંટણીપંચે અંદાજે 24 લાખ VVPAT ખરીદવા માટે 5,000 કરોડ રૂપિયાનો ખર્ચ કર્યો છે, પરંતુ માત્ર 20,000 VVPAT સ્લિપની જ વોટ સાથે ચકાસણી કરવામાં આવી રહી છે.
VVPAT મશીનોનો ઉપયોગ ભારતમાં સૌપ્રથમવાર 2014ની સામાન્ય ચૂંટણીમાં કરવામાં આવ્યો હતો. તે ઈલેક્ટ્રોનિક્સ કોર્પોરેશન ઓફ ઈન્ડિયા લિમિટેડ (ECIL) અને ભારત ઈલેક્ટ્રોનિક્સ લિમિટેડ (BEL) દ્વારા બનાવવામાં આવે છે.
આ મુદ્દો સુપ્રીમ કોર્ટમાં અગાઉ પણ ઘણી વખત ઉઠાવવામાં આવ્યો છે
2019ની લોકસભા ચૂંટણી પહેલાં 21 વિપક્ષી પક્ષોના નેતાઓએ પણ તમામ EVMના ઓછામાં ઓછા 50 ટકામાં VVPAT મશીનની સ્લિપના મતોના મેચિંગની માંગણી કરી હતી. તે સમયે, ચૂંટણીપંચ દરેક મતવિસ્તારમાં VVPAT મશીન સાથે માત્ર એક EVM મેચ કરતું હતું. 8 એપ્રિલ, 2019ના રોજ, ટેલિ માટે ઇવીએમની સંખ્યા 1 થી વધારીને 5 કરવામાં આવી હતી.
આ પછી મે 2019માં કેટલાક ટેક્નોક્રેટ્સે VVPAT દ્વારા તમામ EVMની ચકાસણીની માગ કરતી અરજી દાખલ કરી હતી, જેને સુપ્રીમ કોર્ટે ફગાવી દીધી હતી.
આ સિવાય એસોસિયેશન ફોર ડેમોક્રેટિક રિફોર્મ્સે પણ જુલાઈ 2023માં મતોની ગણતરી માટે અરજી દાખલ કરી હતી. આને નકારી કાઢતાં સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું હતું કે- ક્યારેક આપણે ચૂંટણીની નિષ્પક્ષતા પર શંકા કરવા લાગીએ છીએ.